Rys historyczny Rusinowo

Rusinowo – dawniej Rusinów, wieś rolnicza, położone na południe-wschód od Kruszwicy, na wschodnim wybrzeżu Gopła, graniczy z Kickiem i Gocanowem. Powiat inowrocławski, gmina Kruszwica, województwo kujawsko-pomorskie. W r. 1381 pojawia się w dokumentach Jakusz z Rusinowa, później Rusinowscy; „z tych posiadał tu Erazm ok. r. 1560 2 łany kmiece i 5 zagrodników”.¹

W czasach zaborów Rusinowo wcielone zostało do obszaru zaboru pruskiego. Między 1975-1998 r. miejscowość należała administracyjnie do województwa bydgoskiego. Wieś liczy 117 mieszkańców. Jest 36,² co do wielkości miejscowością gminy Kruszwica. Na terenie wsi działa Ochotnicza Straż Pożarna. We wsi nie brakuje również Szkoły Podstawowej. Na terenie wsi znajduje się XIX wieczny cmentarz ewangelicki, którym opiekuje się Nadgoplańskie Towarzystwo Historyczne. We wsi działa kuźnia, zauważyć się da również obiekty, które służyły dawniej za stajnie, dziś przerobione na domostwa lub obiekty gospodarcze.

Dwunastego października 2013 r. Ochotnicza Straż Pożarna w Rusinowie obchodziła 90-lecie istnienia. Uroczystość rozpoczęła Msza Święta, następnie dowódca uroczystości – Mirosław Kiciński złożył meldunek Prezesowi Zarządu, rozpoczynając tym samym oficjalną część uroczystości.

Na uroczystości obecni byli: Prezes Zarządu Wojewódzkiego OSP RP
w Toruniu – druh Zdzisław Dąbrowski, Prezes Zarządu Powiatowego OSP RP w Inowrocławiu- druh Roman Zieliński, Prezes Zarządu Gminnego OSP RP w Kruszwicy – druh Marek Rimer, Komendant Gminny OSP w Kruszwicy – druh Jacek Kaczmarek, Zastępca Komendanta Powiatowego PSP w Inowrocławiu – bryg. Rafał Wesołek, Wicemarszałek województwa kujawsko-pomorskiego- Dariusz Kurzawa, Burmistrz Kruszwicy – Dariusz Witczak, Zastępca Burmistrza Kruszwicy – Mikołaj Bogdanowicz, Przewodniczący Rady Miejskiej w Kruszwicy – Grzegorz Stanny, Przewodniczący komisji Rewizyjnej Zarządu Gminnego OSP w Kruszwicy – druh Mieczysław Musiałowski, Sołtys Sołectwa Rusinowo – Magdalena Pogorzały, Sołtys Sołectwa Gocanowo – Błażej Dembski, Dyrektor SP w Rusinowie – Anna Wiśniewska, Dyrektor CKIS „Ziemowit” – Agnieszka Chrząszcz, członek honorowy jednostki – Tadeusz Gawrysiak, ksiądz proboszcz Parafii Chełmce – ks. Bronisław Haniewicz, sympatyk jednostki – ks. Remigiusz Malewicz oraz jednostki OSP z terenu Gminy Kruszwica.

Po wyjeździe niemieckiego właściciela wsi Rusinowo do Berlina, na początku XX w. przekazano dwór na potrzeby szkoły, która dotychczas istniała w Tarnówku. Obie szkoły przez pewien czas działały równocześnie. Szkołę w Tarnówku zamknięto w 1931 r., odtąd wszystkie dzieci uczyły się w szkole w Rusinowie.

W okresie II wojny światowej do nauki w szkole miały prawo tylko dzieci niemieckie. Zaraz po wojnie została wznowiona nauka na przemian: w Gocanowie, Rusinowie i Tarnówku. Z uwagi na małą liczbę uczniów szkoły w Tarnówku i Gocanowie rozwiązano, a uczniowie zostali przeniesieni do Rusinowa.

W 1960 r. rozpoczęto rozbudowę szkoły. Obok starego budynku powstał nowy, a tuż przy nim boisko szkolne. Przy budowie pomagali żołnierze Kolejowej Jednostki Wojskowej w Inowrocławiu.
W 1969 r. została ukończona budowa szkoły. Otwarcie nowego budynku było bardzo uroczyste. Imprezie towarzyszyła orkiestra wojskowa i miejscowe władze. Dwa lata później dobudowano fragment budynku w głębi pałacu szkolnego. W takim kształcie szkoła przetrwała do dziś.

Pierwsze wzmianki dotyczące popowskiej szkoły sięgają początków XIX wieku, kiedy to istniały szkoły w Orpikowie i Popowie. W 1839 r., Józef Trzciński ufundował szkołę w Ostrowie. Funkcjonowała ona przez 100 lat, do wybuchu II wojny światowej, na czas której zawiesiła swoją działalność. 16 kwietnia 1945 r. wznowiono pracę w powojennej rzeczywistości. Po trzech latach szkołę przeniesiono częściowo do Popowa, gdzie kontynuowali naukę uczniowie klas V-VI, a w rok później już klasy IV-VII. W roku szkolnym 1965/1966 doszło do całkowitej likwidacji szkoły w Ostrowie. W 2007 r. Szkoła Podstawowa w Popowie została zlikwidowana. Uczniowie i nauczyciele zostali przeniesieni do Szkoły Podstawowej w Rusinowie.³ Patronat Wojska Polskiego Szkoła w Rusinowie otrzymała 10 października 2009 r.

Niemcy zamieszkiwali Rusinowo do 1945 r. Naturalne jest więc, że na terenie wsi znajduje się ewangelicki cmentarz należący niegdyś do parafii chełmieckiej (nal. Do nieistniejącego już kościoła ewangelickiego w Chełmcach, gmina Kruszwica). W latach 70-tych, kiedy w Rusinowie prężnie rozwijało się rolnictwo i działało Koło Rolnicze cmentarz był jeszcze w dobrej kondycji, można było odczytać napisy na tablicach. Z przekazów uzyskanych od starszych mieszkańców udało się ustalić, że grobów było przynajmniej dwadzieścia, niektórzy podają liczbę czterdzieści. Nazwiska niemieckich rodzin zamieszkujących Rusinowo: Lochner, Parny, Hapke, Gellberg. Ich losy były związane z wsią i cmentarzem. Wymienia się również nazwisko Noe. Na dokładniejszy wykaz nazwisk trzeba jeszcze poczekać.⁴ 

Udało się ustalić położenie części mogił na obszarze cmentarza ewangelickiego.⁵Cmentarz położony jest w pobliżu głównej drogi prowadzącej do wsi. Powstał w drugiej połowie XIX w. należał do parafii w Chełmcach istniejącej w drugiej połowie XIX w. Cmentarz ewangelicki w Rusinowie zajmuje obszar około 0,26 ha i ma kształt prostokąta. Cmentarz jest nieczynny, został zamknięty po zakończeniu II wojny światowej. Na cmentarzu znajdują się głównie mogiły mieszkańców Rusinowa niemieckiego pochodzenia. Obiekt otoczony był metalowym płotem, również groby otoczone były metalowymi płotami. Niektóre mogiły, jak największy z grobowców zbudowane były z czerwonej, palonej cegły. Groby zostały rozebrane po wojnie, a budulec został wykorzystany do budowy domostw w Rusinowie.

Znani mieszkańcy Rusinowa:

• Kazimierz Szwarc – rolnik. Urodzony 25 lutego 1891 roku w Gocanowie koło Kruszwicy. Syn Walentego i Julianny z domu Kępskiej. Gospodarował w Rusinowie i tam też od 1922 roku pełnił urząd sołtysa. Był aktywnym członkiem Kółka Rolniczego w Chełmcach oraz członkiem Związku Osadników Rolnych. Zmarł 9 kwietnia 1962 roku w Rusinowie.⁶

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła przekaz ustny mieszkańców.

1http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2016/01/historia-powiatu-kruszwickiego.html

2Narodowy Spis Powszechny z marca 2011 r. GUS.

3Kronika Szkoły Podstawowej im. Wojska Polskiego w Rusinowie.

4Badania NTH.

5Potrzebne dalsze badania.

6http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2016/06/kazimierz-szwarc-1891-1962.html