Solec Kujawski na prawie magdeburskim

Prawa miejskie Solec Kujawski otrzymał w 1325 r. Na podobnym prawie w Polsce działało już ponad 40 miast, w tym: Poznań, Gniezno i Kalisz. W tym okresie Kujawy znajdowały się pod wpływam Władysława Łokietka, rządzone były jednak przez trzech synów Ziemomysła: średni z nich – książę Przemysł był założycielem miasta Solca. W roku 1325 udzielił on swojemu poddanemu Tomaszowi z Jaksic przywileju na założenie miasta.

Dokument lokacyjny w oryginale zaginął, prawdopodobnie w czasie wojny z Zakonem Krzyżackim a Łokietkiem lub w czasach późniejszych, bowiem Zygmunt I w roku 1538 potwierdził prawa miejskie Solca, po ukazaniu przez jego mieszkańców dokumentu z podpisem i zawieszoną pieczęcią Przemysła, księcia Kujaw, z prośbą o potwierdzenie „prastarego przywileju”. Później prawo magdeburskie potwierdzone została przez następnych władców: Stefana Batorego w 1577 r., Zygmunta III Wazę w 1589 r., Władysława IV w 1635 r., Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1670 r., Jana Sobieskiego w 1679 r. i w końcu przez Augusta II Mocnego w 1702 r. Tylko trzy ostatnie potwierdzenia zachowały się do dzisiejszych czasów. 

Od 1881 r. dokumenty te znajdują się w Państwowym Archiwum w Poznaniu. Drukowany przywilej znajduje się w Codex diplomaticus Poloniae i w Stadtebuch des Landes Posen H. Wuttkego. 

Nazwę „Solec” dokument nie wymienia, pojawia się ona dopiero za sprawą Zygmunta I w 1538 r. Wraz z dokumentem miasto otrzymało całą masę przywilejów. Dokument daje dziedziczną władzę nad Solcem Tomaszowi – wójtowi. Musiał on rozbudować miasto, otrzymał prawo do budowy kuźni, łaźni i młyna, postawienia własnego domostwa na tej ziemi. Tomasz otrzymał także dla siebie i swoich następców, wolne od opłat czynszowych i podatków sześć łanów pola i prawo wypasu. Otrzymał także prawo do połowu ryb na Wiśle, wspólne z miastem, a także prawo do wysp wiślanych w tej okolicy. Na wieczne czasy otrzymał od księcia Przemysława mile lasów i prawo łowieckie. Mieszczanie również mogli w obrębie mili polować na zwierzynę i ptactwo. 

Mieszczanie byli zwolnieni z podatków na 10 lat. Po opływie tego czasu byli zobowiązani do płacenia podatku dziedzicowi na św. Marcina 11 listopada – za jedną włókę. Obywatel Solca mógł założyć młyn. Obywatele mogli sprzedawać swoje towary (mięso z lasu i chleb). Wójt pilnował miar i wag. Stał na straży prawa. Podlegało mu sądownictwo. Starosta mógł urządzać w mieście sądy tylko trzy razy w roku, kosztami dzielił się z wójtem, który otrzymywał jedną trzecią kosztów sądowych. 

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła; Codex diplomaticus Marioris Poloniae, wyd. E. Raczyński, Poznań 1840; Scriptores rerum Prussicarum, ed. Th. Hirsch, M. Toeppen, t. 2, Leipzig 1863; J. Voigt, Geschichte Preussens, Konigsberg 1830; e. Schmidt, Aus Brombergs Vorzeit, Bromberg 1902; APP, bydgoskie księgi grodzkie, relacje 1600-1604 i inskypcje z 1596 r, k. 14; Lib. Bapt., 1759; AMS, II. 1, nr 3, cz 2; Por. O. Hupp, Die Wappen und Siegel der deutschen Stade, Flacken und Dorfen, Frankfurt am Main 1898; M. Gumowski, Pieczęcie i herby miast wielkopolskich 1932; P. Rudolf, Z historii Solca Kujawskiego i okolicznych wsi, Solec Kujawski 2003.