Brześć Kujawski położony jest w południowo -zachodniej części powiatu włocławskiego, nad rzeką Zgłowiączką. Potężna niegdyś dzielnica, położona była na wzgórzu, z trzech stron otoczona wodą. Do XVIII w. osada była otoczona murami.
Przed 1250 r. książę kujawski Kazimierz, syn Konrada Mazowieckiego, nadaje Brześciowi prawa miejskie.
W roku 1292 książę Władysław Łokietek nadał miastu wsie Guźlin i Pikutkowo, a 21 grudnia 1297 r. szpitalowi maltańskiemu w Brześciu wieś Kąty, zabraną za przestępstwa Raciborowi zwanemu Wyczsalem i obdarza ją immunitetem sądowym i gospodarczym. W 1317 r. Władysław Łokietek zatwierdził akt sprzedaży połowy młyna w Starym Brześciu przez Aleksandra i Mikołaja, synów Hermana Bogacza, na rzecz Kunka mieszczanina brzeskiego.
W XIII w. powstała komandoria braci szpitalnych, założona przez dom wrocławski św. Macieja. Jan z Torunia założył tu szpital za miastem. Władysław Łokietek uposażył go łanami we wsi Sokołowo w roku 1296.
Do Brześcia wieś Stare Miasto zostało dołączone na mocy nadania dokonanego przez Ziemowita księcia kujawskiego w roku 1383. W roku 1401 Władysław Jagiełło darowuje miastu przyległy teren zwany Obory wraz z pastwiskami, łąkami i chrustem. Zygmunt August w roku 1552 nadaje młyn, szlifiernię i folusze na terenie Obór i na rzece Zgłowiączce z prawem pobierania cła. W roku 1566 obszar terytorialny Brześcia wynosił 52 łany, a Stare Miasto Brześć w latach 1566-1567 liczyło 4 łany. Król Stefan Batory w 1582 r. nadaje prawo wolnego wypasu na pastwiskach znajdujących się na gruntach zamkowych, które rozciągały się za Starym Miastem i na gruntach wsi Sokołowo, oraz ze wsi Falborzyk cięcie drzewa i chrustu oraz na stawianie w mieście płotów.
Otrzymane wcześniej przywileje potwierdził Zygmunt III Waza w roku 1593.
W roku 1699 młyn Sokołowo został dołączony do miasta. Podczas budowy parku na gruntach miejskich w XIX w. przeznaczono w 1820 r. ziemie folwarku Bugaj, którego karczma i browar należały prawdopodobnie do Brześcia już wcześniej.
Po rozstrzygnięciu sporu z kapitułą włocławską w roku 1781 w Warszawie uchwalono akt gminy ustanawiający granice gruntów miejskich należących do Brześcia Kujawskiego. W granice te wchodziły wieś Pikutkowo i Guźlin, rozdzielono grunty wsi Smólska, Popowiczek i Mochnacza wzdłuż drogi biegnącej do Włocławka, dalej przez las Piaski do grobli dawnego młyna Podborowice, a od strony Pikutkowa wraz „z groblą na łubie do Brześcia Kujawskiego przysądzono”. W XIX w. grunty miejskie Brześcia Kujawskiego wynosiły 27 włók ziemi i w skład ich wchodziły: Pikutkowo, Guźlin, Rumunki, osada Przyborowo, Słone, Wyręb, Piaski, Bugaj i Obory.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: M. Borucki, Ziemia Kujawska, Włocławek 1882; M. Baliński, Starożytna Polska, t. 1, Warszawa 1843; T. Długopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951; Dzieje Ziemi kujawskiej, t. I-V, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1888; Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964; Z. Guldon, Zaludnienie miast kujawskich w XVI w. i I połowie XVII w., Prace Komisji Historii BTN, t. 1, Bydgoszcz 1963; Inwentarz dóbr starostwa brzeskiego na Kujawach z r. 1494, wyd. W. Posadzy i H. Kowalewicz, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza II: 1956, z. 2, Poznań 1957; J. Karwasińska, Sąsiedztwo kujawsko-krzyżackie 1235-1343, Warszawa 1927; R. Kozłowski, Geneza i granice księstwa brzesko-kujawskiego, Prace Komisji Historii BTN, t. 5, Bydgoszcz 1968; S. Kuliński, Monografia Brześcia Kujawskiego, Włocławek 1935; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565, cz. 1, wyd. A. Tomczak, Cz. Ohryzk-Włodarska, J. Włodarczyk, Bydgoszcz 1961; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1565, cz. 2, wyd. A Tomczak, Bydgoszcz 1963; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628-1632, cz. 3, wyd. Z. Guldon, Bydgoszcz 1967; Monografia Brześcia Kujawskiego, pod red. B. Głębowicza, Włocławek 1970; a także akta: Akta Magistratu Brześcia Kujawskiego z 1. 1809-1872, PAP włocławek; Akta Komisji Rządowej Spraw Wewn., opisanie historyczne oraz topograficzne-statystyczne miasta Brześcia Kujawskiego z 1820 r., AGAD Warszawa; Kopie przywilejów miasta guberni warszawskiej, KRSW, nr 460 c, AGAD Warszawa; Księgi Grodzkie Brzesko-Kujawskie, Relacje i Dekrety B, 1638, n 49, AGAD Warszawa, Księgi Grodzkie Brzesko-Kujawskie, B. Relacje, 1662, 1664, nr 9, AGAD Warszawa; Lustracja Wielkopolski z 1616 r., Archiwum Skarbu Koronnego XLVI, nr 10, AGAD Warszawa; Lustracja Wielkopolski z 1661 r., Archiwum Skarbu Koronnego XVIII, nr 64, AGAD Warszawa.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz