Na podstawie źródeł archeologicznych możemy zorientować się jak wyglądały Kujawy nim wynaleziono miedź. Już w V tys. p.n.e., w dorzeczu Odry i Wisły, ze swego centrum rozwojowego w rejonie Moraw, napływa ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej.
Można stwierdzić, że po raz pierwszy pojawiało się społeczeństwo, którego gospodarka oparta była na rolnictwie i hodowli. Rolnictwo zapewniało stały, bardziej obfity niż łowiectwo – dopływ żywności i nie uzależniało w znacznym stopniu człowieka od sił przyrody. Obfitość pożywienia pozwalała na zwiększenie się liczebności społeczeństw, co pociągało za sobą dalszy wzrost produkcji żywności, zwiększenia obszaru jej produkcji i powstanie nadwyżek produkcyjnych. Miały one wpływ na wyodrębnienie się zajęć pozarolniczych i w konsekwencji szybszego rozwoju cywilizacji.
Badacze liczą, że około 4300 p.n.e przybyła z Małopolski na Kujawy ludność ceramiki wstęgowej rytej, wędrując wzdłuż Wisły, Zgłowiączki i Noteci. Pod osadnictwo wykorzystała ona niższe terasy rzeczne i jeziorne, obfitujące w gleby dogodne do uprawy kopieniaczej. Uprawiano głównie rośliny strączkowe, oleiste i warzywa; wysiewano jęczmień, pszenicę i żyto. Hodowano krowy, owce i świnie. Płody rolne i mięso hodowanych zwierząt, zapewniały całoroczne zapotrzebowanie na żywność. Myślistwo, połów ryb i zbieractwo były tylko uzupełnieniem bazy żywnościowej.
Mieszkańcy budowali osady, mieszkali w półziemiankowych domach z szałasowymi dachami. Podstawowym surowcem do wyrobu narzędzi był krzemień, z którego wykonywano zbrojniki sierpów, noże i inne narzędzia o ostrych krawędziach. Narzędzia potrzebne do trzebieży lasów i uprawy roli wyrabiano ze skał drobnoziarnistych. Najczęściej były to siekiery i motyki o kształcie zbliżonym do szewskiego kopyta. Znaczną część narzędzi uzyskiwano z surowców organicznych – poroża, kości i drewna. Narzędzia krzemienne wytwarzano w przeważającej mierze z surowców importowanych, głównie z Małopolski. Wśród nich zwraca uwagę siekierka z nefrytu znaleziona w Szarleju. Import krzemieni wskazuje na zaczątki kujawskiego handlu, w którym wymiennikiem mogła być sól. Niebagatelną umiejętnością przyniesioną przez ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej na Kujawy, było lepienie i wypalanie glinianych naczyń.
Pojawienie się na Kujawach ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej otwiera w ich dziejach młodszą epokę kamienia (neolit, 4300 p.n.e.-1900 p.n.e.). Rozwój neolitycznej cywilizacji Kujaw przebiegał w dwóch kierunkach. Pierwszy – to proces adaptacji przybyłej z południa ludności rolniczej do warunków egzystencji w strefie dolin i przeobrażenie przez nią metod gospodarki dla zwiększenia jej efektywności w nowym środowisku.
Drugi nurt rozwoju to proces akulturacji neolitycznej, polegającej na przyswajaniu przez starą, mezolityczną ludność Kujaw, cech charakterystycznych dla kręgu kultur rolniczych. Zderzenie dwóch odmiennych systemów gospodarczych, łowiectwo-zbierackiego i rolniczego, stworzyło warunki do wytworzenia się w strefie Wielkich Dolin, nowego, niżowego modelu kultury rolniczej. Jednym z centrów jego kształtowania były Kujawy. Ten nowy model kultury rolniczej reprezentowany jest przez ludność kultury pucharów lejkowatych. Przeobrażenia, jakim w ciągu wieków rozwoju uległa kultura pucharów lejkowatych, prowadziły do wyodrębnienia się około 3000 lat p.n.e. nowego systemu kulturowego – kultury amfor kulistych.
Proces powstawania drugiej wielkiej kultury rolniczej niżu był skomplikowany. Towarzyszyły mu kolejne fazy strategii i napływu nowych osadników z kręgu rolniczych kultur południa, stopniowo przenikających stare struktury osadnicze i wzbogacających je nowe treści.
Niewielką rolę w procesie neolitycznej cywilizacji Kujaw odegrały późno neolityczne kultury ceramiki sznurowej, pucharów dzwonowatych i ceramiki grzybkowo-dołkowej. Były to kultury obcego pochodzenia i ich stanowiska w rejonie Inowrocławia należą do znalezisk odosobnionych.
Rolnictwo było ważnym czynnikiem rozwoju kultury i stabilizacji osadnictwa. Było ono podstawą przeobrażenia się – pod koniec neolitu – kujawskiego skupiska osadniczego w zwarty region osadniczo-kulturowy.
Kujawy – w młodszej epoce kamienia – należały do najprężniejszych centrów osadniczych niżu. Inicjowane na Kujawach procesy kulturotwórcze miały znaczenie ponadregionalne. Pod koniec epoki rozwój cywilizacji inowrocławskich Kujaw gwałtownie się dynamizuje. Przyczyną tego zjawiska było krzyżowanie się na terytorium Kujaw prądów kulturowych płynących z południa z trendami kulturowymi północy. Wymiana idei realizowana była przy okazji dalekosiężnej wymiany handlowej, w której Kujawy pośredniczyły dzięki dogodnemu położeniu geograficznemu.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Cz. Sikorski, Miasto na Soli, Warszawa 1988; M. Borucki, Ziemia Kujawska pod względem historycznym, geograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek 1882; A. Kośko, A. Cofta-Broniewska, Z dziejów badań archeologicznych na Kujawach, Inowrocław 1985 i W poszukiwaniu rodowodów społeczeństwa Kujaw, Inowrocław 1985; fot. http://muzeum.koszalin.pl/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz