Inowrocław w czasach Księcia Kazimierza

W XII w., po podziale Polski na dzielnice przez Bolesława Krzywoustego w 1138 r., Kujawy wraz z Mazowszem trafiły do jego syna. Wówczas ks. Leszek wystawił znany do dziś dokument, w którym zachowała się nazwa miasta Inowrocław (20 stycznia 1185 r.). W 1191 r. Bolesław, syn Mieszka Starego zagarnął Kujawy, którymi władał aż do śmierci w 1195 r. Był pierwszym księciem kujawskim. Jednakże już w 1202 r. Kujawy wróciły pod zarząd księcia mazowieckiego i kujawskiego – Konrada.

Konrad w 1231 r. przekazał Kujawy w dziedzictwo swemu synowi Kazimierzowi. W 1228 r. książę sprowadził do pomocy z wojowniczymi Prusami rycerzy zakonu szpitala NMPDN, zwanych Krzyżakami od czarnych krzyży na płaszczach.

Książe Kazimierz wybrał Inowrocław na stolicę Kujaw. Księstwo za jego czasów było duże, obejmowało całe Kujawy, a także ziemię dobrzyńską i michałowską. Obszar sięgał 10 tys. km kwadratowych.

Po śmierci księcia Kazimierza w 1267 r., podzielono księstwo między pięciu synów.

Na przełomie XII i XIII w., w mieście położonym wokół kościoła NMP zaczęło robić się ciasno. Inowrocław rozbudował się w kierunku południowo-zachodnim, zajmując, wolny dotychczas od osadnictwa, szczyt bezwodnego garbu solnego. Wokół kościoła św. Mikołaja uformowała się nowa osada, o charakterze handlowym. Znajdował się tam plac targowy, na którym zbudowano drewniany kościół pod wezwaniem św. Mikołaja (patrona kupców).

Książe Kazimierz lubił Inowrocław. Miasto za jego rządami zyskało na znaczeniu. Biskup kujawski Michał właśnie w Inowrocławiu decydował o żywotnych sprawach diecezji (siedziba biskupa znajdowała się w Włocławku). W 1233 r. odbył się tu synod diecezjalnego kleru. W trzy lata później biskup rokował z księciem pomorskim Świętopełkiem w sprawach kościelnych finansów.

Po powrocie księcia Kazimierza ze Śląska, sporo się zmieniło na Kujawach. Książę przywiózł ze sobą żonę – Konstancję, córkę Henryka Pobożnego, a także sporo nowych pomysłów, które odpatrzył w czasie pobytu we Wrocławiu, od tamtejszych władców i urzędników.

Inowrocław w czasach księcia Kazimierza był wielkim placem budowy. Już w 1237 r. zaczęto wznosić kościół i klasztor Franciszkanów. Rok później część zabudowań klasztoru była już zadaszona. Prace ustały wraz z najazdem Świętopełka na Inowrocław w 1239 r.

Do jednego z najważniejszych wydarzeń dla stolicy kujawskiej należy zaliczyć nadanie prawa magdeburskiego. Inowrocław prawo lokacyjne otrzymał między 1237, a 1238 r. Prawo miejskie Inowrocławia stało sie wzorem dla lokacji wszystkich miast kujawskich. Uporządkowaniu uległy sprawy związane z prawem, ekonomią i urbanistyką.

Za rządów tego Piasta, Kujawy wraz z Inowrocławiem zyskały sporo na znaczeniu politycznym i gospodarczym. Książe Kazimierz miał dobre stosunki z mieszczaństwem, dbał o ich interesy. Świadczy o tym układ księcia z Krzyżakami w 1263 r., który zapewnił kupcom inowrocławskim swobodę handlu w Prusach, a zwłaszcza handlu wiślanego i morskiego. Książe Kazimierz zmarł 14 grudnia 1267 r. na zamku w Inowrocławiu. Kujawianie złożyli jego zwłoki w krypcie biskupiej katedry we Włocławku.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: C. Sikorski, Miasto na Soli, Warszawa 1988; J. Aleksandrowicz, J. Krzymiński, Ziemia Kujawska, VI, Warszawa 1985; J. Bieniak, Rola Kujaw w Polsce piastowskiej, Ziemia Kujawska, I, Inowrocław 1963; M. Borucki, Ziemia Kujawska pod względem historycznym, geograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek 1882.