Dwór Trojanowskich w Aleksandrowie Kujawskim

 

Lokalizacja dworu — województwo kujawsko-pomorskie, powiat aleksandrowski, gmina Aleksandrów Kujawski.

Na terenie folwarku Białe Błota mieściła się wieś, której historia sięga XV wieku. W 1489 roku w lustracjach jest wymieniona w parafii Służewo wieś szlachecka Byalablotha. W latach 1560—1582 wieś stanowiła własność Piotra Grabskiego herbu Pomian. Z tego okresu, drugim posiadaczem ziemskim był Łukasz Grabski.

W latach 1683—1684 Białe Błota były niezamieszkane. W 1789 roku właścicielem majątku był Jakub Wolski. Od jego spadkobierców dobra zostały wykupione przez Walentego Trojanowskiego. Jako właściciel majątku jest on wymieniony w 1850 roku.

W 1859 roku jego syn sprzedał część folwarku Towarzystwu Kolei Żelaznych. To właśnie syn Walentego — Władysław Trojanowski — wybudował pałac, który datowany jest na ok. 1900 rok. Przypuszczalnie powstał wcześniej, przed 1885 rokiem. Władysław zmarł w 1907 roku, a majątek przejął jego adoptowany syn — hrabia Edward Mycielski vel Trojanowski. Posiadał on majątek do początku rozpoczęcia się II wojny światowej, kiedy to został zmuszony opuścić pałac.

Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku reformy rolnej majątek został rozparcelowany. Na resztówce wraz z pałacem powstało Gimnazjum Ogrodniczo-Pszczelarskie w 1945 roku, później Zespół Szkół nr 1.

W latach 1984—1991 pałac przeszedł gruntowny remont. Została wzmocniona konstrukcja budynku, oczyszczono oraz uzupełniono sztukaterię, założono nowe tynki i całość odmalowano. W dawnym salonie mieści się obecnie aula wykładowa, a w innych pomieszczeniach biblioteka i sale lekcyjne.

Eklektyczny pałac, o przewadze elementów klasycyzujących, zwieńczony tarasami nawiązuje do typu budowli belwederowych. Zbudowany został na rzucie wydłużonego prostokąta na linii wschód-zachód z fasadą od strony południowej. Ściany budowli posadowione są na wysokim, wyrównującym spadek terenu cokole, który obejmuje strefę suteren, pełniących funkcje gospodarcze.

Pałac składa się z trzech segmentów, przy czym dwa boczne parterowe zwieńczone są tarasami, a piętrowy segment środkowy tworzy nieznaczny ryzalit. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa: boczne segmenty dwuosiowe, środkowy trójosiowy z wejściem pośrodku. Wejście poprzedza portyk o czterech pseudokorynckich kolumnach wspierający balkon ozdobiony tralkową balustradą. Portyk na wysokim cokole ze schodami po obu stronach. Elewacja północna od strony polany ogrodowej również siedmioosiowa, w bocznych segmentach rozwiązana analogicznie jak w fasadzie.

W elewacji zachodniej (od strony ulicy) drzwi wejściowe z półkolistym nadświetlem, poprzedzone trójstopniowymi schodami zewnętrznymi. W elewacji szczytowej po stronie wschodniej drzwi na taras. Dach osłonięty jest balustradową attyką. Okna na parterze zamknięte są półkolistym łukiem, na piętrze okna prostokątne. Pałac ma bardzo bogaty detal architektoniczny: ozdobne gzymsy, opaski, fryzy, balustrady, lizeny, pilastry, przy czym przeważają podziały horyzontalne wyznaczone profilowanymi gzymsami: cokołowym, parapetowym, opaskowym i kosnolkowym koronującym segment środkowy. Układ wnętrz pałacu dwutraktowy z salonem w części środkowej traktu frontowego i hallem z klatki schodowej w trakcie północnym. Kondygnacje połączone przez schody główne w hallu oraz żeliwne kręcone schody prowadzące do suteren.

W latach 1984—1991 przeprowadzono kapitalny remont pałacu. Obecnie mieszczą się w nim sale lekcyjne i biblioteka Zespołu Szkół nr 1, a salon pełni funkcję auli, w której odbywają się uroczystości szkolne.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: B. Grabowski, Miasto hrabiego Edwarda, Ciekawostki historyczne Aleksandrowa Kujawskiego, Kruszwica 2025; Z. Sołtysiński, Perła w morzu zieleni [w:] Gazeta Aleksandrowska, nr 7 (88), 2014; Materiały do dziejów rezydencji w Polsce: Kujawy wschodnie, t.1, cz. 2, pod red. Stanisława Kunikowskiego, Włocławek, 2001.