Porucznik Władysław Mila (1915-1954?)

Władysław Mila, ps. Czarny Władysław, Rylski Władysław, oficer rezerwy piechoty; porucznik; adiutant szefa sztabu III okręgu NSZ, następnie komendant żandarmerii w Lublinie, a później dowódca 3 kompanii w 5 Dywizjonie Żandarmerii WP. Żołnierz Armii Krajowej.

Urodzony 15.III 1915 r. w Sławsku, gmina Kruszwica, pow. Inowrocławski. Syn Wawrzyńca i Antoniny, posiadał wykształcenie średnie, z zawodu rolnik. Ostatnio zamieszkały w Lublinie. Podczas okupacji był członkiem NSZ, od wiosny przebywał w oddziale NSZ „Jacka”, działającym w terenie powiatu lubelskiego, chełmskiego, krasnostawskiego, lubartowskiego i kraśnickiego, pod dowództwem „Jacka” (Zbigniew Góra).

Osadzony i zamordowany w więzieniu, na zamku lubeslkim. Więzienie na Zamku w Lublinie funkcjonowało od lat dwudziestych XIX wieku. Najtragiczniejszy okres w jego historii przypadł na czas hitlerowskiej okupacji, kiedy więziono ponad 40 tysięcy osób. Po 25 lipca 1944 roku władze komunistyczne wtrąciły do więzienia ponad 30 tysięcy osób. Warunki, które stworzono więźniom należały do jednych z najtrudniejszych w Polsce. Temat stalinowskiego więźnia na Zamku przez długie lata były przemilczaną kartą historii.

Więzienie na Zamku, a także więzienia śledcze NKWD oraz areszty UB, rozmieszone w różnych częściach miasta Lublina, miały na celu zwalczanie ruchu niepodległościowego oraz tych działań, które władza komunistyczna uznała za niestosowne.

W więzieniu na Zamku Lubelskim w latach 1944-54 wykonywano wyroki śmierci na osobach skazanych za działalność niepodległościową i antykomunistyczną. Zwłoki ludzi zabijanych strzałem z tył głowy zakopywano nocą na cmentarzu przy ul. Unickiej w nieoznaczonych zbiorowych mogiłach. Niektórych mogił ciągle jeszcze nie odnaleziono.

Po raz pierwszy pochówek ofiar Zamku Lubelskiego na cmentarzu przy ul. Unickiej upamiętniono w 1980 r.

W 1954 r. więzienie na Zamku zlikwidowano, a gmach przeznaczono na cele kultury. Od 1957 r. jest siedzibą muzeum.

Na cmentarzu – ul. Unicka w Lublinie stoi pomnik upamiętniający te wydarzenia i ludzi, którzy zostali zamordowani przez komunistów w latach 1944-1954 r.

Na podstawie wywiadu z państwem Mila ze Sławska (10.X 2015 r.), a także książki Zofii Leszczyńskiej „Ginę za to co najgłębiej człowiek ukochać może. Skazani na karę śmierci przez sądy wojskowe na Zamku lubelskim (1944-1945), wydanej nakładem Oficyny Wydawniczej „Czas”, Lublin 1998 r. Pozostałe źródła: Miazga Z., A w przerwie był Zamek, „Relacje” 1989, nr 15, s. 13. Teczka Specjalna J. W. Stalina: raporty NKWD z Polski 1944-1946, wyb. i oprac. T. Cariewskaja, Warszawa 1998. http://teatrnn.pl/leksykon. Fot. 1 Władysław Mila.