Ratusz w Radziejowie - rys historyczny

Z dokumentów wynika, że ratusz radziejowski istniał już w 1609 r. (zapis poświęcony prawom i przywilejom miejscowego cechu krawieckiego). Opisany w źródle gotycki ratusz nie zachował się do dzisiejszych czasów, spłonął.

Przypuszczalnie do XIX w. siedzibą miejscowego magistratu był budynek postawiony w obrębie placu rynkowego, możliwe że dawna austeria, spalona w kwietniu 1820 r. wraz z dwudziestoma innymi domami.

Dnia 21 lipca 1821 r. komisja Województwa Mazowieckiego wystąpiła z wnioskiem o budowę nowego ratusza na placu rynkowym nr 8, po spalonym karczmisku. Po uzyskaniu parceli przez władze miasta przystąpiono do realizacji planu. Projekt budowli wykonał Hilary Szpilowski, twórca projektów ratuszy mazowieckich oraz pałaców w Walewicach i warszawskiego Pałacu Kazimierzowskiego.

Budowa ruszyła w 1822 r. Odbiór prac nastąpił w roku 1826, całkowity koszt inwestycji wyniósł

23 000 zł polskich. W tylnym trakcie budowli zachowała się piwnica, pochodząca przypuszczalnie ze starszej budowli. Możliwe, że była to pozostałość po pierwotnym ratuszu, na miejscu którego wzniesiono później austerię pod zarządem starosty.

Ratusz był budowlą wolnostojąca, w stylu klasycystycznym, z sienią przelotową północ-południe. Dach czterospadowy zakończony wieżą. Na parterze znajdowało się biuro policji, areszt ścisły i policyjny, kasa oraz skład miar i wag (archiwum). Na piętrze trzy pomieszczenia przekazano na mieszkanie dla burmistrza, a pozostałe dwa stanowiły kancelarię i izbę posiedzeń Urzędu Miejskiego.

Zła konstrukcja wymusiła konieczność remontu budynku już w 1835 r. Ostatecznie odbudowano ratusz dopiero w 1852 r. W 1861 r. zaistniała potrzeba dalszej odbudowy. Było to spowodowane złym stanem murów po silnych uderzeniach piorunów. Śmierć w ratuszu od uderzenia pioruna poniósł ówczesny burmistrz miasta, Feliks Gałczyński, dziadek pisarki, Marii Dąbrowskiej. Wkrótce Radziejów utracił prawa miejskie. Budynek był już jednak po remoncie. Po drugie wojnie światowej ratusz ponownie zaczął działać. Budynek otynkowano i wyremontowano. Nie zachowała się elewacja budynku i tablica z popiersiem Józefa Piłsudskiego  wmurowana niegdyś w ściany obiektu (gospodarzem miasta był burmistrz Kossowski). Tablica uległa zniszczeniu w czasie okupacji.

Po wojnie w ratuszu mieściły się: posterunek milicji, ośrodek zdrowia, przychodnia obwodowa, wydział zdrowia i stacja Sanepidu, Izba regionalna, lokale mieszkalne, a obecnie Ośrodek Pomocy Społecznej, Cech Rzemiosł Różnych, Biuro Ewidencji Gospodarczej Urzędu Miasta w Radziejowie.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Dzieje Radziejowa Kujawskiego, pod. Red. J. Danielewicz, Bydgoszcz 1982; Radziejów poprzez stulecia, red. D. karczewski, Włocławek-Radziejów 2002; Broszurka okolicznościowa opracowana przez Małgorzatę Iglewską, Ratusz w Radziejowie 1822-2011; A. Tomczak, Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich: 1789, III, Województwa łeczyckie i kujawskie, Warszawa-Poznań-Toruń 1977.