Po
długich staraniach otwarto szkołę symultanną w Kruszwicy, w 1836
r. Mieszana wyznaniowo młodzież, chodziła do wynajętego budynku,
który od tej pory stał się szkołą. Nauczał w niej Panert,
ewangelik, ze szkołą związany do 1845 r., przeniesiony następnie
do Rożniat. Posadę po nim objął Jan Schunke. Z Kruszwicy-miasto
chodziło do szkoły 46 dzieci, z Kruszwicy-wsi 77, z Świątnik 11,
razem 134, z czego 98 katolików i 36 ewangelików.
Liczba
dzieci tej szkoły rosła, potrzeba zmusiła mieszkańców Kruszwicy
do dalszej rozbudowy placówek oświatowych w mieście.
Za
pośrednictwem inspektora szkolnego – prałata Osińskiego, gmina
uchwaliła budowę szkoły w Kruszwicy-wsi na gruncie kościelnym, na
którym stała kaplica św. Stanisława. Prócz ziemi kapituła
udzieliła gminie szkolnej 430 tal. Bezprocentowej pożyczki, a
regencja – subsydium w wysokości 800 tal. Budowę szkoły
rozpoczęto w 1858 r., a w 1859 r. oddano ją do użytku. Koszta
budowy szkoły wynosiły 5000 talarów. W południowym szczycie
znajdowała się izba lekcyjna o wymiarach 9,5x5,4x2,8 m. Mieszkanie
nauczyciela w północnym szczycie składało się z jednego pokoju,
kuchni, skrytki i spiżarni.
Szkołę
katolicką otwarto z dniem 1.X.1859 r. Obowiązki nauczyciela
powierzono Konstantemu Jaskólskiemu z Kłecka z uposażeniem
rocznym: 102 tal. W gotówce, z których gmina, szkolna płaciła 68
tal., kapituła 36 tal, w naturaliach otrzymywał 10 korców zboża i
4 morgi ziemi z folwarku Gopło. Ziemia była znacznie oddalona od
szkoły, ponadto jej połowa była mało urodzajna, toteż posadę tą
uważano jako jedną z najgorszych w powiecie inowrocławskim.
Z
chwilą otwarcia szkoła katolicka przejęła od szkoły symultannej
(dwuwyznaniowej) 102 katolickich dzieci, które mówiły tylko po
polsku. Inspektorem lokalnym był w tym czasie prałat Błaszkiewicz,
a inspektorem powiatowym proboszcz Kapczyński ze Strzelna.
W
szkole uczono tygodniowo ogółem 32 godziny, a mianowicie: 6 godzin
religii, 2 godz. pisania samodzielnego, 4 godz. ćwiczeń w mówieniu,
4 godz. czytania po polsku i tyle samo po niemiecku, dodatkowo
nauczano rachunków i śpiewu.
W
dniu 8.XII.1862 r. regencja bydgoska mianowała nauczycielem
Aleksandra Woydycha z Chodzieży, który został w dniu 14.II.1863 r.
zaprzysiężony i wprowadzony w urząd przez ówczesnego landrata
Heynego z Inowrocławia. W tym samym roku ustanowiono dla szkoły
drugi etat nauczycielki, którego dotacja wynosiła rocznie 102 tal.
W gotówce i 12,5 korców zboża wartości 12 tal. I 28 gr.
Powodzenie
Prus w wojnie z Francją w 1871 r. wywołało wybujały nacjonalizm.
Spowodował on germanizację obcych narodowości, a przede wszystkim
Polaków. Równocześnie walka rządu pruskiego z polskością, tzw.
„Kulturkampf”, powstała wskutek oparcia polityki rządu na
żywiołach liberalnych i protestanckich, połączyła się z prądami
nurtującymi w społeczeństwie i te prądy odbiły się ciężko na
losach szkoły elementarnej w zaborze pruskim. Punktem wyjścia była
tu ustawa z 11.III.1872 r., oddająca wszystkie szkoły pod wyłączny
nadzór państwa i znosząca jednocześnie wszystkie przeciwne w tej
sprawie rozporządzenia. Godność inspektora szkolnego miała być
według rozporządzenia min. Falka odebrana przede wszystkim księżom
polskim, którzy jako inspektorowie szkolni przyczynili się w
szkołach polsko-katolickich do zaniedbywania nauki języka
niemieckiego. Szkoła ludowa miała być odtąd miejscem, „skąd
miał być krzewiony język niemiecki, niemieckie obyczaje i
niemiecki sposób myślenia”.
Z
dniem 1.X.1872 r. został mianowany pierwszym świeckim powiatowym
inspektorem szkolnym nauczyciel Seminarium Nauczycielskiego w
Bydgoszczy Otto Binkowski, który w tym roku przewodniczył pierwszej
konferencji dla nauczycieli z południowej części powiatu
inowrocławskiego, odbytej w tutejszej szkole. W 1874 r. inspektor
szkolny zarządził odbywanie w roku 4 rejonowych konferencji
nauczycielskich. Do rejonu Kruszwica włączono szkoły; Kruszwica,
Rożniaty, Sławsko Wielkie, Łagiewniki, Marianowo, Polanowice,
Słabęcin, Wola Wapowska, Bachorce, Głębokie, Gocanowo, Chełmce i
Ostrowo nad Gopłem. Jako nowy przedmiot nauczania wprowadzono
robótki kobiece, który powierzono żonie kierownika szkoły za
wynagrodzeniem 12 tal. Rocznie. W tymże roku Powiatowy Inspektorat
Szkolny wydał pierwszy jednolity plan nauczania dla wszystkich szkół
powiatu. Z dniem 1.V.1875 r. wprowadzono, z powodu dużej liczby
uczniów, naukę na dwie zmiany. W listopadzie tego samego roku odbył
się w Inowrocławiu kurs metodyczny dla nauczycieli pod
kierownictwem inspektora powiatowego. Dla udostępnienia
nauczycielstwu wydawnictw pedagogicznych zorganizowano w 1876 r. w
Inowrocławiu pierwszą nauczycielską i bibliotekę pedagogiczną, a
w szkołach tworzono biblioteki uczniowskie. W chwili założenia
biblioteka uczniowska w tutejszej szkole liczyła 40 książek.
Z
dniem 20.XI.1883 r. powołano na drugą posadę nauczycielską
Tollasa ze Strzelna. Szkoła stała się odtąd dwuklasową. Drugą
klasę i mieszkanie dla nauczyciela wynajęto w mieście w domu
Kubskiego za opłatą 525 marek rocznie. Już w 1886 r. uznano dom
ten jako niezdatny dla szkoły, wobec czego gmina szkolna przeniosła
klasę i mieszkanie do domu Meissenera. W następnym roku szkoła
była już trzy-klasowa o 2 nauczycielach. Posadę drugiego
nauczyciela objął drogą zmiany z nauczycielem Tollasem,
przeniesionym do Strzelna, nauczyciel Wichrowski ze Strzelna, za
odszkodowaniem ze strony Tollasa w kwocie 300 marek.
Na
konferencji rejonowej odbytej w tutejszej szkole 22.IX.1887 r.
inspektor szkolny podał do wiadomości nauczycielstwa, iż odtąd
nie będzie wolno udzielać w szkole nauki języka polskiego.
W
1888 r. landrat wydał zarządzenie o kontroli czystości i higieny w
szkołach przez miejscowych żandarmów. Gdy na mocy tego zarządzenia
żandarm chciał przeprowadzić kontrolę, kierownik nie wpuścił go
na teren szkoły i zażalił się u inspektora szkolnego. Dzięki tej
interwencji tego rodzaju kontrole już się nie powtarzały.
Opracowanie
Bartłomiej Grabowski, na podstawie publikacji M. Jackowiak, w:
Monografia Kruszwicy, Toruń 1965. Fot. z: http://stopklatka.pl/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz