Badania
w Karczynie finansował Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w
ramach programu: Dziedzictwo
kulturowe priorytet Ochrona zabytków archeologicznych,
koordynowany przezNarodowy Instytut Dziedzictwa. Wykonawcą był
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Prahistorii UAM.
Obiektem
badań była nekropola istniejąca od I do IV wieku n.e. badacze
znaleźli ponad 120 pochówków o bardzo różnorodnym obrządku;
tzw. stanowisko 21/22 w Karczynie, położone na krawędzi i zboczu
pradoliny rzeki Bachorzy. Jest to część rozległego cypla
wyodrębnionego rozcięciem krawędzi przez suchą dolinkę,
zawieszoną w stosunku do podmokłego dna doliny Bachorzy.
Powierzchnia, pokryta czarnymi ziemiami wykształconymi na podłożu
piaszczystym (w części N) i gliniastym, stanowi obecnie teren pół
uprawnych.
Odkrycia
dokonano podczas prospekcji powierzchniowej prowadzonej na przełomie
lat 60-tych i 70-tych przez Zespół Badania Kujaw IP UAM i
zweryfikowane dwukrotnie: w trakcie AZP oraz rozpoznania wykonywanego
przez Zespół IAE PAN w Poznaniu pod kierunkiem W. Dzieduszyckiego w
związku z planowaną budową rurociągu paliwowego PKN ORLEN.
Cmentarzysko
w Karczynie, stan.21/22 (AZP4641/40), jest jak dotąd największą,
całkowicie przebadaną nekropolią z okresu rzymskiego na Kujawach.
Badania wykopaliskowe prowadzone były od 2002, kiedy to, w wyniku
prac prowadzonych w północnej, zagrożonej budową gazociągu
paliwowego PKN Orlen, części stanowiska odkryto groby z okresu
rzymskiego. Z uwagi na szczególną wartość poznawczą nekropoli
badania, finansowane już ze środków Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków w Toruniu, oraz Instytutu Prahistorii UAM, kontynuowano w
latach 2003 i 2005. W 2006 r uzyskano dofinansowanie od Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach Programu Operacyjnego
”Dziedzictwo Kulturowe”, priorytet 4 „Ochrona zabytków
archeologicznych” zadanie "Ratownicze badania archeologiczne
na cmentarzysku z okresu wczesnej epoki brązu i okresu rzymskiego w
Karczynie stan. 21/22, gm. Kruszwica, woj. kujawskopomorskie".
Ostatni sezon badań, w 2010 r. pozwolił na całkowite rozpoznanie
cmentarzyska.
Jak
sądzą badacze stanowisko z Karczyna zajmuje wyjątkową pozycję
wśród cmentarzysk kultury przeworskiej znanych tak z Kujaw jak i z
terenów ziem polskich. Wyróżnia się ono: rozmiarami jest to
największe ze znanych dotąd cmentarzysk kujawskich z tego okresu
(powierzchnia całkowita to 130 arów w obrębie których
zarejestrowano 122 groby, cmentarzysko warstwowe, oraz obiekty
związane z infrastrukturą cmentarzyska takie jak 15 palenisk,
ustryna, 2 jamy o charakterze rytualnym i bruk kamienny), długim
okresem użytkowania od fazy B1b po okres wędrówek ludów, oraz
zróżnicowanym obrządkiem pogrzebowym: w Karczynie występują
wszystkie niemal, stosowane wówczas, formy obrządku tj. groby
szkieletowe (w tym wydzielona kwatera z 12 grobami o cechach obcych
środowisku kultury przeworskiej i wielbarskiej), groby książęce
typu Lubieszewo, ciałopalne popielnicowe i jamowe, a także
wydzielona „kwatera” z pochówkami zbiorowymi, określanymi w
literaturze jako cmentarzysko warstwowe. Omawiane cmentarzysko
dostarczyło wielu materiałów zabytkowych mających niejednokrotnie
istotne znaczenie dla badań nad interegionalnymi powiązaniami
pochowanej tam ludności z obszarami ościennymi oraz Cesarstwem
Rzymskim.
Największym
zaskoczeniem dla naukowców było znalezienie dwóch gigantycznych
grobowców – największych znanych dotąd na obszarze Kujaw z tego
okresu, które okrzyknięto „grobami książęcymi”. Obydwa
posiadały okazałe kamienno-ziemne komory grobowe, których
głębokość przekraczała 2 m od dzisiejszej powierzchni pola. Jak
przypuszczają archeolodzy, pierwotnie grobowce nakryte były także
nasypami kurhanowymi. Niestety obie konstrukcje wyrabowano już w
pradziejach. Zaskakujące dla archeologów okazały się wyniki
wstępnych analiz antropologicznych: w jednym z grobów pochowane
były dwie osoby: dorosły – powyżej 20 lat i dziecko w wieku
około 14 lat, w drugim zaś – dziecko w wieku 14-15 lat.
Prawdopodobnie
grób z Karczyna jest więc piątą tego typu mogiłą, a pierwszą
na terenie ziem polskich.
Nekropola
jest niezwykła również ze względu na szeroką gamę rytuałów
pogrzebowych, których przejawy były nadal świetnie widoczne dla
archeologów – oprócz grobowców książęcych odkryto też liczne
płaskie pochówki szkieletowe, ciałopalne popielnicowe (skremowane
zwłoki umieszczano w ceramicznych urnach) i jamowe (skremowane
zwłoki trafiały wprost do dołów w ziemi). Była też specjalnie
wydzielona „kwatera” z pochówkami zbiorowymi, określanymi w
literaturze jako cmentarzysko warstwowe.
Pewne
jest, że wśród osób pochowanych na nekropoli byli wojownicy.
Antropolodzy odkryli na ich kościach charakterystyczne zmiany
świadczące o jeździe konnej oraz władaniu mieczem lub oszczepem.
Intrygująca jest też część cmentarzyska, gdzie pochowano 12 osób
z elementami obrządku pogrzebowego obcego na ziemiach polskich, do
których najbliższe podobieństwa znane są z terenów
nadczarnomorskich.
Materiały
zebrał Bartłomiej Grabowski, źródła:
- Fot. Adriana Romańska, Grób wojownika.
- http://archeo.amu.edu.pl/karczyn/stanowisko.htm
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz