Pomniki
i tablice pamiątkowe Powstania grudniowego 1918 r. (Powstania
Wielkopolskiego) są nierozdzielną częścią historii, tradycji i
krajobrazu ziemi wielkopolskiej i kujawskiej. Licznie rozsiane po
miastach i wsiach, miasteczkach i osadach, budynkach i placach, po
polach i cienistych cmentarzach, zostały jakby malowniczo wtopione w
krajobraz naszego regionu. Każda z tych pamiątek sławi jakiś
fragment Powstania, opiewa ważne zdarzenia tamtych czasów, urzeka
dostojeństwem treści i głosi, jak drogo była okupiona wolność
przez ludność tej ziemi. I chociaż powstałe z kamienia, spiżu,
żeliwa czy cementu tchną z reguły zimnem to jednak żywszym rytmem
uderza przy nich polskie serce i niejednemu oczy zasuwa mgła
wzruszenia. Tak bowiem się stało, że wśród wszystkich tradycji
historycznych Kujawsko-Wielkopolskich nie ma chyba większego
przedmiotu do dumy i chluby niż Powstanie Wielkopolskie. Przez ponad
wiek niewoli narodowej ludność tej ziemi żarliwie modliła się
wraz z Wieszczem o powrót wolności i niezmordowanie w pracy
organicznej parała ku niepodległej Polsce. Potem wiedziona obawami
zagrożenia swych losów, wbrew woli politycznych przywódców, w
żywiołowym odruchu, porwała się na zaborcę i wywołała czyn
zbrojny. Później masowo, nie szczędząc krwi, ofiar i wyrzeczeń
broniła w walce z przeważającymi siłami przeciwnika zdobytych
terenów. I w końcu, gdy wniosła te ziemie w II Rzeczpospolitą,
nie doczekała się przez całe lata ani podzięki ani satysfakcji. W
okresie międzywojennym traktowano tradycje Powstania i powstańców
z nieufnością. Atmosfera uprzedzeń i braku czci dla wielkości
Powstania cechowała również pierwsze lata Polski Ludowej. Dopiero
w 1956 r. Powstanie zyskało ocenę państwowych PRL odpowiadającą
jego rzeczywistej roli historycznej, weszło do składnicy
najlepszych tradycji narodowych Polaków i zostało uznane za ważny
etap tego procesu, którego finałem stał się powrót Polski na
wszystkie ziemie piastowskie po Odrę i Nysę.
W Wielkim
Sławsku (gmina Kruszwica) znajduje
się na cmentarzu parafialnym mogiła zbiorowa, w której spoczywają
3 powstańcy wielkopolscy, polegli 7 lutego 1919 r. w Gąskach koło
Inowrocławia w wieku 21 lat. Mogiła otoczona jest obramieniem z
kostek granitowych. Obok wzniesiono pomnik: gruby cokół murowany i
otynkowany, na którym umieszczono tablicę granitową z nazwiskami
poległych oraz rymowanym czterowierszem. Tablica ta zastąpiła w r.
1987 starą tablicę kamienną z r. 1922 z takim samym napisem.
Pomnik jest zwieńczony u góry murowanym krzyżem.
Żołnierze: Franciszek
Osiński, Kazimierz Pałecki, Władysław Sławkowski.
W Kruszwicy na
budynku Szkoły przy ul. Kasprowicza 7 umieszczono w r. 1969
marmurową tablicę upamiętniającą fakt, że w tym miejscu 2
stycznia 1919 r. powstańcy wielkopolscy rozbroili oddział
niemiecki. Drugą pamiątką tego okresu jest położony na wschodnim
brzegu jeziora Gopło, na skraju cmentarza otaczającego romańską
kolegiatę, pomnik powstańców wielkopolskich z r. 1969. Ma formę
niskiego obelisku betonowego na wysokim cokole, z datą 1919 i
tablicą Nie
rzucim ziemi skąd nasz ród. Obok
w zbiorowej mogile pochowano 4 powstańców poległych w r. 1919.
Tabliczki z ich nazwiskami umieszczono po bokach pomnika.
Żołnierze: Jan
Dąbrowski (23.05.1898-11.01.1919 r.) poległ pod Kcynią; Antoni Jan
Kuraszkiewicz (7.06.1894-13.04.1919 r.) zmarł w skutek odniesionych
ran; Władysław Walenty Skonieczny (9.10.1900-1.1.1919 r.) zmarł w
skutek odniesionych ran w Inowrocławiu; Franciszek Walenczewski
(3.09.1893-7.01.1919 r.) poległy w Inowrocławiu.
We
wsi Chełmce
(gmina Kruszwica) na
cmentarzu parafialnym, znajdującym się obok kościoła, pochowano
Jana Kujawę (1901-1919), szeregowca z 3 batalionu pułku grenadierów
kujawskich, poległego 3 lutego 1919 r. pod Nową Wsią Wielką i
Jana Gralaka (1891-1919), szeregowego z 5 pułku strzelców
wielkopolskich, który zmarł z ran 24 marca (według LS 22 marca)
1919 r. pod Inowrocławiem. Grób ziemny, ogrodzony łańcuchem na
betonowych słupkach, znajduje się w końcu głównej alejki. Na nim
pomnik w formie zwieńczonego krzyżem elementu betonowego
przypominającego obelisk, ozdobiony krzyżem Virtuti Militari w
wieńcu laurowym, z tablicą informacyjną.
Źródło: B. Grabowski, Przewodnik po miejscach pamięci gminy Kruszwica. 100 rocznica odzyskania przez miasto niepodległości, Kruszwica 2018.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz