Alfons
Moszczeński,
ziemianin, działacz niepodległościowy i społeczny urodzony w
Rzeczycy nad Gopłem 25 lipca 1916 r. (koło Kruszwicy). Syn Floriana
Wincentego (1783–1851), kapitana WP, właściciela Rzeczycy,
dzierżawcą majętności rządowej Karsk, i Adaminy z Bielskich.
Naukę rozpoczął w kolegium pijarów w Płocku. W r. 1830
potajemnie opuścił szkołę i starał się w Warszawie o przyjęcie
do wojska. Z powodu małoletności odstawiony został do domu. Po r.
1831 ukończył gimnazjum w Toruniu i przez kilka lat odbywał służbę
w wojsku pruskim, które opuścił w stopniu oficerskim. Następnie
osiadł na roli i dzierżawił najpierw Sosnowicę (w Król. Pol.), a
następnie Karsk (w Inowrocławskiem, w W. Ks. Pozn.), własność
ojca. Przed r. 1846 związany był z działalnością konspiracyjną
Centralizacji Poznańskiej. W r. 1846 został aresztowany pod
zarzutem czynnego udziału w przygotowywaniu powstania. Osadzony w
Moabicie, w procesie berlińskim 2 XII 1847 skazany został na 8 lat
fortecy, utratę szlachectwa i stopnia oficerskiego. Uwolniony z
więzienia w czasie rewolucji berlińskiej 1848 r., wrócił w
Poznańskie i wziął czynny udział w działalności Komitetu
Narodowego w Inowrocławiu. Zajmował się sprawami rekwizycji i był
komendantem miasta Inowrocławia. Po upadku powstania osiadł na roli
i po śmierci ojca odziedziczył dobra Rzeczyca. W okresie powstania
styczniowego wziął czynny udział, wraz z drugą żoną, w
organizowaniu pomocy dla oddziałów walczących w Królestwie, a
dwór w Rzeczycy stał się punktem przerzutowym ochotników i
materiałów wojennych. Po upadku powstania został w czasie pobytu
we Włocławku aresztowany przez władze rosyjskie i uwięziony na
Pawiaku w Warszawie. Po licznych interwencjach został zwolniony z
zakazem przebywania w obrębie cesarstwa rosyjskiego.
W
r. 1851 zawarł związek małżeński z Emilią Wierusz-Walknowską
(zm. 1856), a w r. 1859 powtórny związek z Eufemią Krukowską. Z
drugiego małżeństwa mieli: syna Jana Bernarda (chemika), i córki:
Izabelę, Zofię (żonę Józefa Bielickiego właściciela
Drzązgowa), Cecylię i Annę.
W
styczniu 1863 r. wybuchło powstanie styczniowe. Moszczeński
przechowywał w swym majątku broń dla walczących, a także samych
ochotników. Za działalność antyzaborczą został aresztowany
przez władze rosyjskie i osadzony na Pawiaku, gdzie przesiedział
kilka tygodni. Po zwolnieniu i upadku powstania zajął się
działalnością społeczną. Uczestniczył w założeniu kółek
rolniczych w Łojewie i Chełmcach, prezesując temu ostatniemu przez
22 lata. Również w latach 1866-1877 jako prezes stał na czele
dyrekcji inowrocławskiego Towarzystwa Rolniczego. Członek
Towarzystwa Przemysłowców, inicjator reformy języka
rzemieślniczego polskiego (1874 r.), orędownik zabezpieczenia
emerytalnego włościan, także p. Alfonsomu Kruszwica zawdzięcza
ocalenie resztek zamku. Członek Towarzystwa Moralnych Interesów
Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim w Toruniu. Zmarł 15
kwietnia 1890 r. w swym majątku w Rzeczycy, tam został pochowany.,
w kaplicy ufundowanej przez siebie.
Opracowanie
Bartłomiej Grabowski, źródła: korzystałem z publikacji Mariana
Przybylskiego http://www.wtg-gniazdo.org/ a
takżehttp://www.ipsb.nina.gov.pl/ http://ligakobietpolskich.pl/
pozostale źródła: Seweryn hrabia Uruski, Rodzina, Herbarz szlachty
polskiej, t XI, Warszawa 1914, s. 302-309. SGKPiIKS, t X, s. 139-140.
Miroslaw Pietrzak, Moszczyński Alfons, [w:0 Inowrocławski Słownik
Biograficzny, Inowrocław 1997, t. 3, s. 61-62. Wiarus. Pismo dla
średniego stanu Polskiego, 1874 nr 72; 1875 nr 50. Wojtkowski,
Bibliogr. historii Wpol.; W. Enc. Ilustr.; Uruski, XI 309;
Żychliński, XIX 347–8; – Jakóbczyk W., Patron Jackowski, P.
1938 s. 61, 149; tenże, Studia nad dziejami Wielkopolski w XIX w.,
P. 1959 II 93–4; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., I 347–8;
Kozłowski J., Wiosna Ludów w powiecie inowrocławskim, „Ziemia
Kujawska” T. 3: 1971 s. 23, 30–1; Kroczakowa S., Towarzystwo
Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim w
Toruniu, „Prace Kom. Hist. Bydgoskiego Tow. Nauk.” T. 6: 1969 s.
76–7, 79; – Akta i czynności Polaków oskarżonych w r. 1847 o
zbrodnię stanu, Berlin 1847 II 131–2; – „Tyg. Ilustr.” 1919
nr 17 (wspomnienie pośmiertne żony Eufemii oraz jej fot.).
Obrazek: etrzcinski@hotmail.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz