niedziela, 29 grudnia 2019

101 Rocznica Powstania Wielkopolskiego w Chełmcach


Dziś, w niedzielę o godz. 11:15, 27 bm., odbyły się uroczystości 101. Rocznicy Wybuchu Powstania Wielkopolskiego w Chełmcach (gm. Kruszwica, pow. inowrocławski). Mieszkańcy i goście zebrali się pod pomnikiem powstańców na miejscowym cmentarzu, gdzie złożone zostały wiązanki kwiatów i zapalone symboliczne znicze.

Następnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej odprawiona była msza święta upamiętniająca bohaterskich powstańców. Pod koniec wysłuchaliśmy także kolęd scholi z Trzemeszna „Voce di Dio” Zespół uprzyjemnił swą muzyką również mszę.

Organizatorem uroczystości byli: Sołectwo Kobylnica, Świetlica Chełmce i Mariusz Łęczycki. Obecne były również poczty sztandarowe OSP. Mszę św. Celebrowali ks. Roman Płaczek – proboszcz parafii i ks. Przemysław Grzybowski – opiekun Scholi z Trzemeszna.



poniedziałek, 23 grudnia 2019

Symbole Powstania Wielkopolskiego 1918/1919

Najważniejszą rangę w symbolice powstańczej miały oczywiście ordery. Najwyższym odznaczeniem był Krzyż Virtuti Militari. Odznaki wydawały organy naczelne państwa, w tym Naczelna Rada Ludowa w stosunku do ziem polskich zaboru pruskiego. Innym odznaczeniem był Wielkopolski Krzyż Powstańczy i krzyż „Wielkopolska Matkom Poległych”. Istnieją różne odznaki, klasyfikowane pod względem pamiątkowych, organizacyjnych i zaszczytnych. Do tych grup należą odznaka Wojsk Wielkopolskich, Odznaka Pamiątkowa „Grupy Leszno”, odznaka „Za Waleczność”, odznaka Towarzystwa Powstańców i Wojaków oraz odznaka Czerwonego Krzyża. Medale były wydawane najczęściej z okazji okrągłych rocznic wybuchu powstania lub odsłonienia pomników.
Pierwsze odznaczenia powstańców wielkopolskich miały miejsce po zakończeniu walk o granice Polski. Józef Piłsudski przyznał 40 krzyży Virtuti Militari w czasie drugiej rocznicy wybuchu powstania na Placu Wolności. O tym kto otrzyma odznaczenie decydowała specjalna komisja składająca się z powstańczych oficerów.
W roku 1920 ustanowiony został Krzyż Walecznych, który otrzymało ponad 400 powstańców wielkopolskich. Powstańców honorowano również trójstopniowym Krzyżem Zasługi i Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 23 września 1929 r. objęto tym ostatnim odznaczeniem wszystkich uczestników Powstania Wielkopolskiego, także poległych.
W 1930 r. ustanowiony został krzyż i Medal Niepodległości, odznaczenie państwowe o charakterze wojskowym, bardzo honorowane w Ii Rzeczypospolitej. Z racji przyznawanych przywilejów odznaczenie to od razu zyskało duże uznanie. Nadawane było zasłużonym dla niepodległości do roku 1921, z wyjątkiem wojny polsko-bolszewickiej na obszarze Polski. Odznaczenie to otrzymało około 7400 osób.
 
Po 1946 r. władze PRL objęły cenzurą wykreślania nazwy odznaczeń powstańczych z wszelkich publikacji, z wyjątkiem opracowań naukowych i nekrologów. Mimo, że Wielkopolski Krzyż Powstańczy ustanowiono już 8 października 1946 r. nikt z powstańców nie otrzymał tego odznaczenia. Ze względów idiologicznych nie wprowadzono krzyża w życie. Dopiero w 1957 r. Rada Państwowa PRL uchwaliła dekret o Wielkopolskim Krzyżu Powstańczym. Do roku 1999 przyznano ponad 22 tys. krzyży. Ostatnie nadanie miało miejsce postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 kwietnia 1999 r., po czym Sejm RP uznał nadawanie krzyża za zakończone.
Natomiast krzyż „Wielkopolska Matkom Poległych” został przyznany 1500 powstańcom przez Komisariat Naczelny Rady Ludowej, o czym dowiadujemy się z publikacji gen. J. Dowbora-Muśnickiego.


Źródla:
- J. Dowbor-Muśnicki, Moje wspomnienia…
- T. Jeziorowski, Wielkopolski Krzyż Powstańczy podwójne narodziny, w: Powstanie Wielkopolskie 1918-1919.
- M. Rezler, Barwa i broń…
- J. Karwat, Powstanie Wielkopolskie 1918/1919 w historiografii i kulturze, Poznań 2012.

niedziela, 22 grudnia 2019

Muzyka w czasie powstania wielkopolskiego

Od pierwszych dni Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 pieśni i piosenki były nie odłączoną częścią życia powstańczego. Śpiewano pieśni patriotyczne wyniesione z domów rodzinnych, pieśni skautowe, pieśni religijne. Powszechną jednak pieśnią powstania była majestatyczna "Rota".
Po raz pierwszy "Rota" została wykonana w Krakowie, dnia 14 lipca 1910 r., podczas uroczystości pięćsetnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem, upamiętnionej odsłonięciem Pomnika Grunwaldzkiego ufundowanego przez Ignacego Paderewskiego."Rotę" śpiewał kilkuset osobowy chór złożony ze śpiewaków przybyłych tu nielegalnie z terenów objętych zaborami. Uroczystość ta była wielką manifestacją jedności Polaków u progu ostatecznej walki o niepodległość. "Rotę" jako wiersz napisała Maria Konopnicka w 1901 roku pod wrażeniem bestialskiego pobicia dzieci polskich przez pruskich nauczycieli we Wrześni za odmowę modlitwy po niemiecku. Wydarzenie to obiegło łamy prasy całej Europy demaskując politykę germanizacyjną stosowaną w zaborze pruskim. "Rota" stała się pieśnią narodową - pełniąc rolę jakby drugiego hymnu. Do tego samego tekstu, napisanego przez Marię Konopnicką, napisało melodię sześciu kompozytorów, jednakże najszerzej spopularyzowała się "Rota" z muzyką Feliksa Nowowiejskiego.
W czasie powstania wielkopolskiego 1918/1919 powstało wiele utworów, niestety większość w sposób spontaniczny, w czasie marszu lub przy okazji ważnego wydarzenia, czy uroczystości. Często wykorzystywano do nich znane melodie np. z kolęd. Niektórzy powstańcy należeli do zespołów chóralnych. Jak podają źródła około 5 tys. ochotników należało do związków śpiewnych. Na tajnych spotkaniach młodzieży wielkopolskiej śpiewano pieśń „Leć Orle Biały”. 
Roman Wilkanowicz pisał swoje utwory do znanych melodii, np. utwór „Biegną tysiące druhów do Poznania” do melodii „Tysiąc walecznych, Przez góry i chmury” do pieśni „Gdy naród do boju, Hej koledzy po mozołach, po latach stu” do melodii  „Czerwony pas!”, „Apel” do „Wesoło żeglujemy, wesoło”.
Stanisław Myrius-Rybka, napisał „Marsyliankę Wielkopolską” do melodii skomponowanej przez Feliksa Nowowiejskiego (1877-1946). 
Sporo pieśni powstańczych posiada w swych repertuarze Poznański Chór Nauczycieli im. I. J. Paderewskiego, prowadzony przez Ryszarda Łuczaka.
Podczas obchodów 60. rocznicy powstania Poznańskie Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego zwróciło się do pięciu kompozytorów i literatów z propozycją napisania utworów dla chórów mieszanych lub męskich. W rezultacie powstało pięć utworów, które wzbogaciły repertuar Wielkopolskiego Związku Chórów i Orkiestr. Ryszard Danecki napisał kantatę „Witaj jasności”. Libretto do niej napisała Barbara Zakrzewska-Nikiporczyk. Pozostałe utwory to ”Ballada Powstańcza”, ‘Ptak Wolności”, „Pisanie miasta” i „Grudniowe dzwony”. Wszystkie utwory weszły do repertuaru wielkopolskich chórów. „Ballada Powstańcza” wykonana została na centralnej akademii w Operze Poznańskiej w dniu 27 grudnia 1978 r. Konata – prawykonanie „Wolności do nas idzie czas” odbyła się w grudniu 2008 r. podczas koncertu w auli UAM.
Centrum Kultury zamek w Poznaniu wydało płytę z 24 pieśniami, które zimą 1919 r. śpiewali powstańcy. Nazwa płyty to „Hej za broń powstańcy”, śpiewał Chór Męski Arion. 
W 2008 r. wielkim zainteresowaniem cieszyła się kompozycja hiphopowa „Poznańczyk” Piotra Andrzejewskiego, znanego bardziej jako Peja. Koncepcje utworu jako bryku historycznego dla miłośników tej muzyki wymyślił Marcin Lutomski z  Walhalla Inscenizacje Historyczne. Utwór poznańskiego rapera spotkał się z przychylnością środowiska muzycznego, a dostępny był również w internecie.


Teksty wybranych utworów o Powstaniu Wielkopolskim

Hej, koledzy po mozołach

Hej, koledzy, po mozołach, przykład wesołości dajmy,
Niech na naszych świeci czołach i wesoło zaśpiewajmy :
Ref. Byśmy zawsze tak śpiewali zdrowi mogli być,
O Ojczyźnie pamiętali póki będziem żyć

Oj, zapomnisz trudy, znoje, gdy zawita myśl wesoła !
Jej otwórzmy więc podwoje do kolegów naszych koła !
Ref. Byśmy zawsze …..

Niech zgrzybiałym wczesna starość, smutne piętno swe wyciska,
Nam młodości czerstwej radość, niech strumieniem pełnym tryska.
Ref. Byśmy zawsze ………

Leć Orle Biały

Leć orle biały nad polską ziemię, chroń twymi skrzydły piastowskie plemię.
I ponad szare Giewontu skały i ponad Bałtyk leć orle biały.

Leć orle biały nad polskie łany, które uprawia nasz lud kochany.
Leć ponad Wisłę, leć ponad Wartę, skrzydła twe białe trzymaj rozwarte.

Szarpały ciebie trzy orły czarne, chciały cię wtrącić w groby cmentarne.
Potęgi wrogów już się rozchwiały ale ty żyjesz orle nasz biały.

Już lipa roztula

Już lipa roztula słoneczny swój puch, a dalej tam z ula na pracę na ruch !
A dalej tam z ula, na pole, na znój.
Ref. Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój, Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój.

Ta stara pasieka na plon czeka nasz, my lecim od wieka z łąk kwietnych i pasz,
My lecim od wieka i trud niesiem swój.
Ref. Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój, Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój.

I brzęczy i radzi złocisty nasz wiec, jak bożej czeladzi pracować, jak lec,
Jak bożej czeladzi w ten bratni iść bój.
Ref. Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój, Piastowe my pszczoły , Piastowy my rój.

Nas budzi świt mglisty, a spędza nas noc, gdy z lipy ojczystej żar bierze i moc,
Moc życia, żar czynu, na mir i na bój.
Ref. Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój, Piastowe my pszczoły, Piastowy my rój.

Gdy szedłem raz od warty

Gdy szedłem raz od warty, sam jeden w ciemną noc,
Stał o swą broń oparty Wielkopolski strzelec nasz.
Ty młody strzelcze powiedz nam, co robisz tu w tak późny czas ?
Ja stoję dla Ojczyzny mej, Ojczyzno moja żyj !

Co robisz tu w tak późny czas, sam jeden w ciemną noc ?
Na niebie śliczne gwiazdy, promienista jest ich moc.
Gdy wspomnę o rodzinie mej i o mej lubej, kochanej,
Ja stoję dla ojczyzny mej, Ojczyzno moja żyj !

Pamiętne dawne Lechity

Pamiętne dawne Lechity, żyły męstwem i cnotą,
wolność kochaną i złotą, nad wszystkie kładły zaszczyty
Bo w cnotliwym zawsze łonie, do wolności ogień płonie,
Do wolności ogień płonie, do wolności ogień płonie.

Rycerstwo w zbroi sypiało, trąbką zbudzone do chwały,
Lasy przebyło i skały, za bóstwem swoim, za chwałą.
Bo gdy zbroja chwałę daje, stal się lekkim skrzydłem staje,
Stal się lekkim skrzydłem staje, stal się lekkim skrzydłem staje.

A wrogom bronią zabraną, młodzież tęskniąca do sławy,
W czasie swych ojców wyprawy, ćwiczyła dłoń młodocianą.
Męski zapał ssała z mlekiem, w męską siłę rosła z wiekiem,
W męską siłę rosła z wiekiem, w męska siłę rosła z wiekiem.

Ach cóż tam za tuman na drodze

Ach cóż tam za tuman na drodze, ach cóż tam w słońcu się lśni,
Artyleria z Poznania przybywa, by założyć kwatery we wsi.

Za baterią bateria się snuje, piosnka leci po rosie hen w dal,
Do żołnierzy dziewczęta się śmieją i armaty błyszczące jak stal.

Każdy stygnie na swym stanowisku, by być gotów na komendę „ pal „ !
Zarykną paszczęki armatnie i ptak śmierci poleci hen w dal.

Gdy po ćwiczeniach wolny mamy czas

Gdy po ćwiczeniach wolny mamy czas, a do dzieweczki aż się serce rwie.
W skraju doliny gdzie się kończy las, gospoda stoi „ Pod Strzelcem „ się zwie.
Jest tam dziewczę piękne młode, śmigłe jak motyla lot,
Oczy jej są iskier pełne, zwą ją wszyscy Madelon.
W snach widzimy ją, gdy budzi w sercach żar,
Bo to jest Madelon, to jest miłości czar.
Gdy Madelon do stołu nam podaje, spokoju nie zna miłych gości rój,
A każdy szepce jej na uszko baje, każdy szepce na sposób swój.
Bo Madelon jest dla nas tak łaskawą, że choć uściśniesz lub pogłaszczesz ją,
Nie gniewa się, śmiech jej obroną całą, Madelon, Madelon, Madelon.

Siwy konik siwy

Siwy konik siwy, czerwona uzdeczka,
Spodobała mi się, spodobała mi się poznańska dzieweczka.

Nie tak ta dzieweczka, jako ten jej wieniec,
Com ją odprowadził, com ją odprowadził za biały gościniec.

Za biały gościniec, za zieloną łączkę,
Podajże mi dziewczę, podajże mi dziewczę ostatni raz rączkę.

Rączkę mu podała, trzy razy omdlała,
Lepiej żebym była, lepiej żebym była kochania nie znała.

Bo kochanie gorsze, niżeli więzienie,
Z więzienia wyjść może, z więzienia wyjść może, kochania broń Boże.

Kto kochania nie zna, od Boga szczęśliwy,
Ma nockę spokojną, ma nockę spokojną, dzionek nietęskliwy.

Kochanie, kochanie, co kochanie może,
Bo ja za kochanie, bo ja za kochanie siedział trzy dni w kozie.

Siedział trzy dni w kozie, a cztery w areszcie,
A jak mnie wypuszczą, a jak mnie wypuszczą, kochał będę jeszcze.

Marsylianka Wielkopolska

Hasło dziś rozbrzmiewa, hej za broń powstańcy !
Prusak zdzierać chce sztandary, padają ofiary, hej, za broń !

Łańcuch bohaterów, z piersi murowany,
Braci z grobu Przemysława, cześć Powstańcom sława, hej, za broń !

Sieką w koło kule, łamią się bagnety,
Hej na barykady druhy, marsz Powstańcy – zuchy, hej, za broń !

Niemca ogień praży, pękają granaty,
Wielkopolski los się waży, więc wszyscy na straży, hej, za broń !

Krwawy bój się toczy, już wróg się poddaje,
Wielkopolska ze swych mroczy, wolna zmartwychwstaje, hej, za broń !

Dzielni Poznanianie, pokazali światu,
Jak Prusaka się wypędza, śpiesznie do Heimatu, hej, za broń !

Wśród nocnej ciszy pod Lwowem

Wśród nocnej ciszy pod Lwowem stoi poznańczyk przed wrogiem,
Na niebie śliczne gwiazdeczki, przynoszą pozdrowienia z chateczki.

Przy kulomiocie on stoi, o swej kochanej tak marzy,
Czy jeszcze raz ją uściśnie, nim go ta czarna ziemia przyciśnie.

Wtem biją ciężkie armaty, on się nie boi granaty,
Raz umrzeć trzeba mówi on, dla swej Ojczyzny jest to miły zgon.

Pieśń Poznańczyków

Naprzód, poznański pułku pierwszy, błyszczący pałasz ściśnij w pięść !
Naprzód, poznański pułku pierwszy, błyszczący pałasz ściśnij w pięść !
Idź budzić kraj ten z długich snów, by o swą wolność walczył znów !
Mknij poprzez bory, miasta, wieś, hasło wolności z sobą nieś !

Ref. Dalej, kto Polak, chwytaj za broń ! Dalej, kto Polak, na koń, na koń ! Raz, dwa, raz,
dwa, raz, dwa, raz, dwa !

Naprzód, poznański pułku pierwszy, błyszczący pałasz ściśnij w pięść !
Idź przez grad kul na bój najszczerszy, poznańskiej ziemi wolność nieść !
Chcesz się oczyścić z dawnych win i sny w orężny zmienić czyn !
Bo nie dość kochać, marzyć, śnić, lecz być odważnym trza i bić !

Ref. Dalej, kto Polak…

Naprzód, poznański pułku pierwszy, błyszczący pałasz ściśnij w pięść !
Idź przez grad kul na bój najszczerszy, poznańskiej ziemi wolność nieść !
Pierzchnie przed nami Niemców rój, wszak my za wolność idziem w bój !
I dopomoże ojców Bóg, wroga za Polski wygnać próg.

Ref. Dalej kto Polak….

Nie masz nad żołnierza dzielniejszego człeka

Nie masz nad żołnierza dzielniejszego człeka, chociaż kule świszczą, to on nie ucieka.
A chociaż go nawet trafi kulek trzysta, maszeruje dalej i tak sobie śwista …..

Zimno ,mróz na dworze, wiatr śniegiem zacina, w obcisłym mundurku idzie chłopaczyna.
Drwi z mrozu i śniegu, bo to legionista, maszeruje dalej i tak sobie śwista………

Haniś, moja Haniś, ty moje kochanie, pożycz mi sto złotych na ślubne ubranie.
Pieniądze mu dała a on spekulista, idzie sobie w światy i tak sobie śwista….

Nie płaczże, dziewczyno, jeszcze się nie topię, ożenię się z tobą zaraz po urlopie.
Syna wychowamy, będzie legionista, niechaj maszeruje i tak sobie śwista…

Poznańczyk - Peja

Dwa siedem, dwanaście, jeden dziewięć osiemnaście
W godzinach wieczornych pierwsze strzały, huk nad miastem
Szósty pułk Grenadierów i koszary na Jeżycach
Zbrojny przez miasto przemarsz, Niemca
A w okrzykach czuć prowokację, depczą barwy narodowe
Nie nadstawim policzka, nie pójdziem na ugodę
Człowiek chwycił za oręż w obronie polskości
Niepodległości i wywalczył ją
A prości ludzie dumnie wybiegli na poznańskie ulice
Podjęli przez wroga rzuconą rękawicę
Nie chcą być częścią rzeszy, Polak w siebie uwierzył
Wroga uderzył z bratem w boju się sprzymierzył
Wroga zwyciężył, nie zwątpił, wojsk nie poddał
Niepodległość dla Polaka to synonim słowa zgoda
Nie należy dłużej czekać, na ulicach trwa walka
Pierwsza krwawa ofiara, to Franciszek Ratajczak
To dalsza część kawałka, czas wyciągnąć wnioski
Plac Wilhelmowski stał się placem wolności
Niemiec chciał wielkopolską ziemię mieć dla siebie
Poznaniak nie pozwolił, Niemca trzymał twarz przy glebie
My za ojczyznę, oni za pieniądze
Wystrzały z karabinów nie słabną, będzie dobrze
I kto by przypuszczał, że się zacznie jak sądzę
Powstanie wiele znaczące, bo jedyne wygrane
Paderewski wysiadł u nas nim odwiedził Warszawę
Właśnie tak by się stało, w powstaniu

Poznaniacy wolność wywalczyli
W powstaniu tym myśmy zwyciężyli
Wielkopolski ziemię obronili
90 lat od tej pamiętnej chwili

Krok po kroku nowe miasta, miejscowości i potęgi
Odbił z wyzwoleńczej ręki Polak, który cierpiał męki
Za batalie dzięki, lata później ludzie młodzi
Dziękują praojcom, polski Poznań się odrodził
W tym języku rap nagrodził
Ludzi, z których do dziś dumny
Hołd powstańcom wielkopolskim
Dla prustaków gwóźdź do trumny
Rdzenny Poznaniak polski patriota, zobacz
Co dzieje się w tym mieście, które bezgranicznie kocham
Lokalny patriota, z jeżyckiej gliny chłopak
Dumny z bycia pyrą, z tego żem się tu wychował
Pokpiwali sobie z nas, Poznańczyków, różni tacy
Wielcy patrioci, wielcy Polacy
Siedzieli na obczyźnie, rozprawiali o nas głośno
Złośliwie, bezkrytycznie Poznań zwali beocją
Czas odrzucić już na zawsze te krzywdzące epitety
Poznań niczym Sparta słowa z ulicy poety
Twardzi, waleczni, zdolni do ofiar
Na śmierć i życie za to mój Poznań kocham
Więc przestańcie się naśmiewać, nie słyniemy ze skąpstwa
Bo nikt tu nie poskąpił chwili łez w spokoju zostaw nas

Poznaniacy wolność wywalczyli
W powstaniu tym myśmy zwyciężyli
Wielkopolski ziemię obronili
90 lat od tej pamiętnej chwili


Źródła:
- 60 rocznica Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. kronika obchodów, praca zbiorowa pod red. E. Makowskiego, Poznań 1979.
- M. Zaradniak, Raper opiewa powstanie wielkopolskie, „Gazeta Głos Wielkopolski” z 9.09.2008.
- Z. Smoluchowski, Zbiór wierszy o Powstaniu Wielkopolskim, Leszno 1974.
- R. Danecki, Powstanie Wielkopolskie w muzyce, „Wielkopolski Powstaniec” 2011.
- S. Szajek, Patriotyczno-niepodległościowe aspekty ruchu chóralnego w okresie poprzedzającym Powstanie Wielkopolskie 1918-1919, „Wielkopolski Powstaniec” 2004.
- J. Karwat, Obchody 90. rocznicy Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w mediach, w: Polubić dziennikarstwo, pod red Stanisława Zakrzewskiego, Poznań 2009.

czwartek, 19 grudnia 2019

Powstanie wielkopolskie w Strzelnie 1918 r.

Organizacja ruchu wolnościowego w Strzelnie byli Włodzimierz Wojciechowski, Stefan Różnowicz, Władysław Trzecki, Józef Hanasz i Wacław Wieczorowicz. Opracowali plan, którego realizacja miała zapewnić usunięcie Grenzschutzu z terenu miasta i powiatu. Dnia 29 grudnia 1918 r., zwołano zebranie w lokalu Stanisława Smoniewskiego. Mimo dużego zapału przybyłych przeważył rozsądek 0 ze względu na brak broni ograniczono się do wyznaczenia kilku osób do obserwacji miejscowych oddziałów pruskich. Uważano, że siły są niewystarczające do podjęcia otwartej akcji przeciwko Niemcom.

Załoga niemiecka w samym Strzelnie liczyła około 90 żołnierzy pod dowództwem por. Koppera. Byli dobrze uzbrojeni a w odwodzie mieli niemiecką obsadę w Krzywym Kolanie, liczącą 30 żołnierzy. W mieście Niemcy kontrolowali urząd pocztowy z centralą telefoniczną. Z kolei po stronie powstańców była słabo uzbrojona (12 karabinów) Straż Ludowa i nieliczny, ale dobrze zorganizowany oddział miejscowego „Sokoła”.

Strzelno leżało na trasie marszu oddziału Pawła Cymsa. 1 stycznia 1919 roku wyzwolono m.in.: Mogilno, Wylatowo, Gębice i Kwieciszewo. Wiadomość o wyzwoleniu Wójcina oraz zbliżających się oddziałów Cymsa szybko dotarła do Strzelna. Powstańcy w mieście podjęli decyzję, że atak na oddział miejscowego Grenzschutzu nastąpi 2 stycznia o godzinie 21:00. Jednocześnie do akcji mieli wkroczyć powstańcy z Kruszwicy. Liczono się też ze spontanicznym wystąpieniem polskiej ludności Strzelna. Ustalono, że sygnałem do akcji będą znaki ogniowe – zapalone sterty słomy w kilku punktach poza granicami miasta. W tym samym czasie w Wójcinie ogłoszono alarm. Na wezwanie Włodzimierza Skrzydlewskiego stawiło się 70 gotowych do walki mężczyzn. Wyruszyli na czterech furmankach przy świetle latarń, powstańców żegnał ksiądz proboszcz Skrzypiński.

Załoga pruska w Strzelnie była dobrze poinformowana o marszu oddziałów Pawła Cymsa i o opanowaniu Trzemeszna, Mogilna oraz oswobodzeniu okolicznych wsi. Dnia 2 stycznia od wczesnych godzin rannych Niemcy gotowali się do boju.

Tego samego dnia w kierunku Strzelna wyruszył zwiad grupy Cymsa w sile dwóch plutonów złożonych z ochotników z Gniezna i Wrześni, pod dowództwem M. Słabędzkiego. Około godziny 14 dotarli do Strzelna od strony zachodniej. Niemcy zajęli stanowiska na dworcu kolejowym, na cmentarzu, przy starostwie i Domu Stowarzyszeń (Vereinshaus), zamykając dojścia do miasta stanowiskami ciężkich karabinów maszynowych. Powstańcy, brawurowym atakiem zdobyli dworzec, wypierając Niemców do miasta. Odgłosy strzelaniny zaalarmowały mieszkańców. Powstańcy strzeleńscy chwycili za broń i obsadzili miasto od strony północnej i częściowo wschodniej. Na pomoc pospieszył oddział młyński dowodzony przez Józefa Owczarskiego. Po drodze przeprowadzono rewizje w domach Niemców z nadzieją na zdobycie broni. Kiedy około godziny 18 oddział podchodził do granic Strzelna, walki w mieście dobiegły końca. Końcowy epizod wyzwolenia miasta rozegrał się w centrum, niedaleko Domu Stowarzyszeń, gdzie Niemcy ustawili ciężki karabin maszynowy. Opór niemieckiego oddziału złamał strzeleński powstaniec Wacław Wieczorkiewicz, który z dachu sąsiadującego Domu Katolickiego rzucił granat na załogę ciężkiego karabinu maszynowego.

Pod koniec dnia dotarły do Strzelna główne siły zgrupowania Pawła Cymsa, entuzjastycznie witane przez ludność. Na domach powiewały flagi o barwach narodowych, na ubraniach pojawiły się biało-czerwone kokardy. Wieczorem, 2 stycznia usunięto też stojący na rynku pomnik cesarza Wilhelma I. Powstańcy Słabęckiego udali się na spoczynek, ubezpieczenie wyzwolonego miasta przejęły oddziały Cymsa. Wolność Strzelna została okupiona stratami; zginęło dwóch powstańców: Stanisław Pachowiak z Gniezna i Czesław Plewinski z Powidza, którzy należeli do oddziału gnieźnieńskiego. Zginęło dwóch Niemców, kilku zostało rannych, 30 wzięto do niewoli. W wyzwolonym Strzelnie ustanowiono polskie władze – komendantem miasta i powiatu został syn strzeleńskiego szewca Józef Hanasz.


Źródła:
  • Wspomnienia mieszkańców Strzelna: Edmunda Cieślińskiego i Wandy Siemianowskiej.
  • M. Rezler, Nasze Powstanie, w 100. Rocznicę Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, Szamotuły 2018.

niedziela, 15 grudnia 2019

Historia Solca Kujawskiego druga połowa XIX w.

W 1851 roku Solec liczył 612 mieszkańców (279 katolików, 230 ewangelistów i 103 Żydów) i posiadał 59 domów mieszkalnych, jeden browar, pięć spichrzy i 46 stodół i stajni. Domy były jednopiętrowe i niepokaźne, przeważnie z tzw. muru pruskiego lub bali. Nieregularne ulice były do połowy stulecia niebrukowane. Ogrodzenia plecione z wikliny lub okorowanych drągów. W latach 1849-1850 nastąpiła budowa szosy Bydgoszcz- Toruń. Dzięki temu Solec otrzymał utwardzoną główna ulicę, a w związku z tym o wiele lepsze połączenie z Bydgoszczą. Do tego czasu podróż do Bydgoszczy po piaszczystej drodze trwała pół dnia, a do Torunia cały dzień. Ponieważ Solec do 1885 r. nie miał ani lekarza, ani apteki, to szybsze połączenie drogowe miało wielkie znaczenie. W 1851 r. mianowany został burmistrzem miasta Spiess, dotychczasowy komisaryczny zarządca magistratu i kasy miejskiej. Dwa lata później wprowadzona została w Solcu nowa pruska ordynacja miejska. Pod rządami nowego burmistrza oraz jego następców Solec przeżywać miał godny gospodarczy rozwój. 

W 1852 r. we wsiach należących do bydgoskiego urzędu dóbr królewskich nastąpiła spłata czynszu za dobra ziemskie i zamiana na amortyzującą się rentę. Byt części chłopów znacznie się poprawił. Nastąpił rozkwit handlu drewna, spławiane na Wiśle lub dostarczane zaprzęgami konnymi do kanału bydgoskiego.

W 1863 r. w czasie powstania styczniowego w mieście kwitł przemyt bronią. I tak 16 czerwca 1863 r. odnotowano - jedna furmanka z 155 karabinami dla piechoty wraz z bagnetami, broń ukryta była w wielkich beczkach, zawartość podano jako farbę. Furmanka należała do przewoźnika Rosenthala z Bydgoszczy; dnia 24 lipca 1863 r. - na łodzi wiślanej cztery cetnary prochu; 25 lipca 1863 r. - w lesie na furmance 62 karabiny; 31 lipca 1863 r. - na łodzi pięć cetnarów ołowiu; 1 sierpnia 1863 r. - na łodzi 168 kos; 14 sierpnia 1863 r. - na łodzi 84 kosy; 22 sierpnia 1863 r. - na statku hrabiny Zamojskiej z Warszawy 57 cetnarów ołowiu; 26 sierpnia 1863 r. - w lesie furmanka z 30 karabinami, 54 pistoletami kawaleryjskimi, 11000 nabojami itp.; 17 września 1863 r. 744 cetnary siarki; 23 października 1863 r. - jedna beczka siarki. Przejęte transporty zostały złożone w gospodarstwie kupca Mentza. 


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: P. Rudolf, Z historii Solca Kujawskiego i okolicznych wsi, Solec Kujawski 2003; Akta archiwum soleckiego, W. Kothe, Deutsche Bewegnug und pressische Polityk im Posener Lande 1848-1848, Posen 1931; P. Rudolf, die Entstehung der evangelischchen Kirche in Schulitz, [w:] deutsche Rundschau in  Polen, R. 58, nr 107; W. Kothe, Deutsche Bewegung und preussische Polityk im Posener Lande 1848-1849, Posen 1931.

czwartek, 12 grudnia 2019

Przynależność administracyjna Brześcia Kujawskiego XIII-XVIII w.

W drugiej połowie XIII w. Stary Brześć był siedzibą książąt kujawskich, a sam Brześć stolicą dzielnicy brzesko-kujawskiej.

W latach 1288/89 południowa część Kujaw z Brześciem Kujawskim i Radziejowem przypadła Władysławowi Łokietkowi. 

Kazimierz Wielki przeprowadzając reformę administracyjną kraju tworzy województwa, Kujawy włączone po traktacie kaliskim 1343 r. do Korony, podzielone zostały na dwa województwa: inowrocławskie i brzesko-kujawskie ze stolicą w Brześciu. Podział ten utrzymał się do roku 1793, kiedy to w drugim rozbiorze Polski województwo brzesko-kujawskie zostało włączone do Prus. 

Stolica województwa – Brześć od roku 1312 posiadała urząd starosty grodowego lub zamkowego, do którego należała administracja tych terenów. Starosta dbał o pokój i bezpieczeństwo osób oraz o ich własność. W zamku brzeskim mieściło się więzienie, kancelaria i archiwum akt ziemskich i grodzkich.

W czasie wojny, gdy starosta prowadził pospolite ruszenie i był nieobecny w mieście, zastępował go urzędnik zwany wojskim. W czasie pospolitego ruszenia miał on w swoim ręku władzę administracyjną, policyjną i sądową. 

Mikołaj z Brudzewa wydał dla Brześcia dokument w roku 1487, z którego wynika, że skład dóbr brzeskich wchodził zamek i miasto Brześć Kujawski i z przedmieścia oraz wsie: Lekarzowice, Miechowice, Kłobia, Sokołowo, Rzadka Wola, Kruszyn, Falborz z folwarkiem i Starym Miastem (Brześciem), ponadto miasto Radziejów z prawem rybołówstwa na Gople, przedmieściem i wsiami Starym Radziejowem i Skotnikami, a także polem Kluczowa. Było to starostwo brzeskie.

Nad województwem sprawował władzę wojewoda, który przewodził sejmikom elekcyjnym, dowodził pospolitym ruszeniem z województwa oraz sprawował nadzór nad miastami.

Władze samorządową miasta posiadała w swych rękach Rada miejska z siedzibą w Ratuszu. Była ona organem ustawodawczym, zarządzała finansami, a częściowo posiadała także władzę sądową. Na podstawie konstytucji 1768 r. sąd królewski powołał 3 Rady. Jedna z nich to Magistrat, składający się z 8 osób, druga składała się z wójta i sześciu ławników oraz trzecia, którą stanowił urząd gminny złożony z 12 osób wybieranych dożywotnio.

Burmistrz stojący na czele Rady Miejskiej wybierany był przez rajców miasta, a zatwierdzany przez  starostę. Kiedy na mocy przywileju Zygmunta III Wazy mieszczanie zostali uwolnieni od władzy starosty i burmistrz wybierany był przez radnych, także wójta wybierali ławnicy i członkowie urzędu gminnego spomiędzy radnych miasta większością głosów na okres jednego roku. Na tydzień przed wyborem nowego burmistrza, władza ekonomiczna składająca się z podskarbiego, ławnika i urzędnika gminnego miała obowiązek zdać sprawozdanie z działalności gospodarczej i finansowej miasta przed Radą Miejską w obecności starosty.

Do kompetencji sądu miejskiego sprawowanego przez burmistrza i pisarza należało załatwianie wszystkich spraw spornych dotyczących porządku publicznego w mieście. Sąd wójtowski, którego reprezentantami był wójt i 3 ławników miał za zadanie rozsądzić wszelkie transakcje sprzedaży i kupna dóbr ziemskich w mieście, sprawy spadkowe itp.

W 1793 r. Rada Miejska liczyła 9 osób. Ponadto Magistrat zatrudniał woźnego i egzekutora. Finansami miasta rozporządzała Kasa Miejska, która dochody czerpała z podatków i czynszów płaconych przez mieszczan, mieszkańców wsi Pikutkowa i Guźlina oraz przez Żydów. Oprócz tego ludność wsi należących do miasta obowiązana była dostarczać podwodę w każdą sobotę, 2 fury podstawić na transport zboża do Torunia. Mieszczanie zaś płacili czopowe, akcyzę od uboju oraz podatek od handlu na targach, których w roku 1793 było 5.

Magistrat utrzymywał więzienie mieszczące się na zamku. W mieście istniał zakaz pijaństwa, gdy ktoś z mieszkańców w stanie nietrzeźwym przyszedł do ratusza groziła mu kara sądowa, urzędników zaś miał obowiązek upomnieć burmistrz.

Po opanowaniu Brześcia w 1332 r. Krzyżacy utworzyli w mieście komturię. Komtur, którym był Bertold von Ende, obok wojskowego zarządu, pobierał dochody, opłaty i cła oraz sprawował władzę sądową w sprawach karnych. Po odejściu Krzyżaków w 1346 r.  władza administracyjna ponownie wróciła do starosty.

W XV w. każde z województw kujawskich posiadała sejmik. Konstytucja 1496 r. wyznaczała Brześć jako miejsce sejmiku, ale już konstytucja z r. 1510 zmieniła miejsce wspólnych sejmików dla województw kujawskich na Radziejów. Brześć Kujawski był również siedzibą kasztelanii, a kasztelan miał prawo zasiadać na sejmiku. Brześć leżący niemal na samym krańcu północno wschodnim województwa brzeskiego tylko w wyjątkowych wypadkach był miejscem sejmików (1767 r. konfederacja barska).

W Brześciu urzędował sąd ziemski, który składał się z sędziego, podsędka i pisarza. Ponieważ jednak w Brześciu było niewiele osób wykształconych, pisarz mógł być jeden dla sądu radzieckiego i wójtowskiego i urząd ten mógł sprawować dożywotnio. Wyboru na jedno z tych trzech stanowisk dokonywano w Brześciu, jako głównym mieście województwa, przy udziale szlachty. Wojewoda zaś miał obowiązek zwoływania elekcji na urząd podkomorzego brzeskiego, jedynego dla całego województwa. Jednak często urząd ten był nieobsadzony, a więc nie działał dość sprawnie.  

Z każdego powiatu wybierano po jednym asesorze do odbierania i liczenia głosów. Po śmierci Augusta III w 1763 r. w Brześciu Kujawskim obywatele ziemscy Kujaw wybrali 24 sędziów kapturowych, bowiem była to najwyższa władza podczas bezkrólewia. Na czele sądu stanął Antoni z Głogowy Kossakowski.

Z biegiem czasu sprawami skarbowo-wojskowymi zajmowały się raz do roku sejmiki gospodarcze, które w latach 1764-1768 zmieniły się w komisje cywilno-wojskowe (administracja dróg, dozór nad szkołami parafialnymi, opieka nad zakładami dobroczynnymi, kontrola szpitali i ich funduszy, dozór nad miarami i wagami, nadzór policyjny oraz spis ludności). 

W 1836 r. województwa przekształciły się w powiat. Władza przeszła w ręce urzędu powiatowego (starosty), w Brześciu pozostał Magistrat Miasta. Miasto administrowane było przez burmistrza. Sprawami finansowo-ekonomicznymi miasta zajmowały się kolegia, składające się z burmistrza, ławników oraz sekretarza.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: M. Borucki, Ziemia Kujawska, Włocławek 1882; M. Baliński, Starożytna Polska, t. 1, Warszawa 1843; T. Długopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951; Dzieje Ziemi kujawskiej, t. I-V, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1888; Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964; Z. Guldon, Zaludnienie miast kujawskich w XVI w. i I połowie XVII w., Prace Komisji Historii BTN, t. 1, Bydgoszcz 1963; Inwentarz dóbr starostwa brzeskiego na Kujawach z r. 1494, wyd. W. Posadzy i H. Kowalewicz, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza II: 1956, z. 2, Poznań 1957; J. Karwasińska, Sąsiedztwo kujawsko-krzyżackie 1235-1343, Warszawa 1927; R. Kozłowski, Geneza i granice księstwa brzesko-kujawskiego, Prace Komisji Historii BTN, t. 5, Bydgoszcz 1968; S. Kuliński, Monografia Brześcia Kujawskiego, Włocławek 1935; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565, cz. 1, wyd. A. Tomczak, Cz. Ohryzk-Włodarska, J. Włodarczyk, Bydgoszcz 1961; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1565, cz. 2, wyd. A Tomczak, Bydgoszcz 1963; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628-1632, cz. 3, wyd. Z. Guldon, Bydgoszcz 1967; Monografia Brześcia Kujawskiego, pod red. B. Głębowicza, Włocławek 1970; a także akta: Akta Magistratu Brześcia Kujawskiego z 1. 1809-1872, PAP włocławek; Akta Komisji Rządowej Spraw Wewn., opisanie historyczne oraz topograficzne-statystyczne miasta Brześcia Kujawskiego z 1820 r., AGAD Warszawa; Kopie przywilejów miasta guberni warszawskiej, KRSW, nr 460 c, AGAD Warszawa; Księgi Grodzkie Brzesko-Kujawskie, Relacje i Dekrety B, 1638, n 49, AGAD Warszawa, Księgi Grodzkie Brzesko-Kujawskie, B. Relacje, 1662, 1664, nr 9, AGAD Warszawa; Lustracja Wielkopolski z 1616 r., Archiwum Skarbu Koronnego XLVI, nr 10, AGAD Warszawa; Lustracja Wielkopolski z 1661 r., Archiwum Skarbu Koronnego XVIII, nr 64, AGAD Warszawa, fot. http://brzesckujawski.cba.pl

niedziela, 8 grudnia 2019

Ksiądz Julian Wilkans


Ksiądz Julian Wilkans, ur. 18.12.1889, Oćwieka. Święcenia kapłańskie przyjął 30 stycznia 1910 r. Służył w Gnieźnie w parafii pw. św. Trójcy od 15 lutego 1910 do 30 września 1911 r. jako wikariusz; później (1 października 1911) wikariusz w Inowrocławiu. Był kapelanem garnizonu wojska niemieckiego od 2 sierpnia 1914 do 10 listopada 1918 r. Brał udział w powstaniu wielkopolskim jako kapelan wojskowy, prowadził rozmowy z mieszkańcami Kruszwicy w listopadzie 1918 r., przemawiał do kruszwiczan na Rynku. Został pełnomocnikiem Rady Żołniersko-Robotniczo-Obywatelskiej w Inowrocławiu, wysłanym w listopadzie 1918 r. do Kruszwicy. Ksiądz Wilkans miał zorganizować podobną instytucję w Kruszwicy. Niestety, w ogólnie panującym chaosie sprawa nie była uprzednio dostatecznie przygotowana i uzgodniona z miejscowymi przywódcami polskimi, plan stworzenia RŻRO nie poszedł po myśli księdza, gdyż zasiedli w jego składzie sami Niemcy. Jakkolwiek ks. Wilkans na wiecu zwołanym na rynku przemawiał w duchu polskim. Przed wybuchem II wojny światowej pracował w parafii pw. św. Wojciecha. Był dziekanem Wojska Polskiego. Aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau, gdzie zginął 30 października 1941 r.


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródło: Zarys monograficzny Kruszwicy, pod. red. J. Grześkowiaka, Toruń 1965; http://www.wtg-gniazdo.org biogram księdza Juliana Wilkansa.

sobota, 7 grudnia 2019

Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.


  1. Domalski Antoni, robotnik, ur. 6.01.1887, Wola Wapowska. Przed wybuchem powstania mieszkał w Woli Wapowskiej. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4895. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  2. Domagalski Wincenty, ur. 27.06.1898, Sławsk Wielki. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 6926. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  3. Dziwnik Stanisław, ur. 27.02.1899, Kruszwica. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4908. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  4. Drygalski Kazimierz, ur. 28.02.1894, Inowrocław. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9613. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  5. Drynowski Piotr, ur. 20.06.1885, Kruszwica, mieszkał na ul. Lipowej. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 10038. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  6. Fraszek Jan, ur. 24.08.1900, Mietlica. Mieszkał w Kruszwicy pod adresem Rynek 10. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9648. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  7. Graniewski Feliks, ur. 4.11.1895. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 6921. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  8. Gruszka Walenty, ur. 13.01.1894. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9626(?). Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  9. Holasz Szczepan, magazynier, ur. 14.11.1890, Kruszwica. Zamieszkały przy Zamkowej 10. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4888. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  10. Habicht Gustawm, magazynier, ur. 30.11.1896, Płonkowo. Mieszkał w Łagiewnikach, pow. inowrocławski. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4893. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  11. Jędrzejewski Kazimierz, magazynier, ur. 22.02.1902, Ostrowo. Mieszkał w Kruszwicy, na ul. Zamkowej 2. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1066. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  12. Jankowiak Marian, początkowo przydzielony do Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, wykreślony z listy oddziału (?). Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  13. Kowalski Kazimierz, księgowy, ur. 4.03.1896, Dąbrowa. Mieszkał w Kruszwicy po powstaniu, na ul. Powstańców Wielkopolskich 8. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4895. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  14. Kamiński Franciszek, ogrodnik, ur. 28.01.1898, Potulice. Mieszkał w Kruszwicy na ul. Ziemowita. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4905(?). Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  15. Kowalewski Ludwik, rybak, ur. 31.07.1897, Kruszwica. Mieszkał w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1068. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  16. Krolezywski(?) Władysław, rybak, ur. 6.09.1902, Kruszwica. Mieszkał w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1070(?). Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  17. Kwiatkowski Wincenty, robotnik, ur. 27.03.1896, Łojewo.Mieszkał w Kruszwicy na ul Rynek 20. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1063 (lub 1043). Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  18. Krunkiel Wieczysław, rolnik, ur. 16.05.1892, Kruszwica. Mieszkał w Kruszwicy po powstaniu, przy Powstańców Wielkopolskich 28. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4899. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  19. Klawczyński Jan, rolnikur. 18.07.1900, Kruszwica. Mieszkał w Rzepowie, pow. inowrocławski. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4905. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  20. Krause Franciszek, ur. 5.10.1896(?). Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 6919. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  21. Krorwacki(?) Józef, ur. 28.02.1899, Bronisławice lub Kruszwica. Mieszkał w Kruszwicy, na ul. Rybacka 29. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9701. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  22. Kwiatkowski Jan, ur. 25.12.1894, Łojewo lub Brudzki. Mieszkał we wsi Bródzki. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9695. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  23. Krężelewski Stanisław, listonosz, ur. 15.09.1897, Bachorce, Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9696. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  24. Kroluśmiewski(?), ur. 2.04.1896, Poznań. Mieszkał w Kruszwicy, przy ul. Rynek 22. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9700. W powstaniu starszy szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  25. Marianowski Michał, ur. 27.09.1897, Kruszwica. Mieszkał w Bródzki, rolnik. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1061, starszy szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  26. Mesoktel Michał, robotnik, ur. 16.09.1889, Polanowice. Mieszkał w Kruszwicy, przy ul. Zamkowa 10. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4891. W powstaniu starszy szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  27. Nowak Feliks, ur. 16.09.1900, Kruszwica, gdzie również mieszkał po powstaniu. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 6923. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  28. Pacholski Bartłomiej, robotnik, ur. 23.07.1898, Jerzyce. Mieszkał w Kruszwicy, ul. Rybacka. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1069. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  29. Nawrocki Antoni, ur. 21.12.1888, Polanowice. Mieszkał we wsi Polanowice - rolnik. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4904, starszy szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  30. Pieróg Kazimierz, strażnik, ur. 22.02.1891, Wola Wapowska. Mieszkał w Kruszwicy, ul. Wiejska 13. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9697, kapral. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  31. Pacanowski Szczepan, ur. 18.11.1890, Kruszwica. Mieszkał po powstaniu w Kruszwicy, na ul. Powstańców Wielkopolskich 18. Szeregowy Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 6924. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  32. Piotrowski Ksawery, po powtsaniu mieszkał w Kruszwicy, ul. Rynek 10, brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  33. Pokorski Wincenty, ur. 19.01.1894, Orpikowo. Po powstaniu mieszkał w Kruszwicy, na ul. Zamkowej. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 9702. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  34. Rojycki Bolesław, rolnik, ur.8.10.1900, Bachorce, mieszkał w Bachorcach. Kapral, brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 6925. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  35. Rozimski Szczepan, mieszkaniec Kruszwicy, brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  36. Janeczak Józef, ur. 1.03. 1893, Ośmirzewo. Mieszkał w Kruszwicy, z zawodu kupiec. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4909, w stopniu szeregowca. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  37. Szymczak Andrzej, ur. 29.11.1897, Żelaskowo(?), mieszkał w Kruszwicy, Grodzka 1. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, w stopniu sierżanta. Nr ewidecyjny 1921. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  38. Staszewski Tomasz, ur. 29.12.1901, Kruszwica. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1064, st. szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  39. Sobojewski(?) Szczepan, ur. 6.12.1897. Mieszkał w Polanowicach. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 1002, szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  40. Szegutkowski Stanisław, ur. 26.09.1897, Rucewo. Mieszkał w Kruszwiocy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny4902, plutonowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  41. Śmigelski Władysław, ur. 24.03.1897, Rzepica. Mieszkał w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny4896, szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  42. Szegeiewski Czesław, ur. 18.08.1894, Mątwy. Mieszkał po powstaniu w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4886, sierżant. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  43. Szegjewski Antoni, ur. 3.06.1896, Kruszwica. Mieszkał po powstaniu w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4901, st. szeregowy. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  44. Stasiak Satnisław, ur. 3.11.1899, Gocanowo. Mieszkał po powstaniu w Gocanowie. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Nr ewidecyjny 4906. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  45. Szeliga Stanisław, mieszkaniec Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  46. Tymkowski Marian, ur. 16.07.1901, Inowrocław. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  47. Tomaszewski Stanisław, ur. 31.10.1894. Mieszkał w Piaskach. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  48. Urbanek, ur. 20.03,1898. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  49. Uklejewski Czesław, 11.05.1898, Inowrocław. Mieszkał w Kruszwicy na ul. Rynek. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza.Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  50. Wański Alojzy, Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  51. Wojciechowski Wojciech, ur. 1.01.1899. Mieszkał w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  52. Wesołowski Józef, 17.02.1902, mieszkał w Kruszwicy przy Rynku. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  53. Waszak Franciszek, ur. 26.11.1895. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  54. Zieliński Józef, rolnik, ur. 20.02.1900, Sokolniki. Mieszkał w Kruszwicy. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.
  55. Wietrzykowik Jan, kupiec. Brał czynny udział w powstaniu wielkoplskim, pod dow. Podporucznika Tomasza Staszkiewicza. Powstańcy z listy Podporucznika Tomasza Staszkiewicza, Lista sporządzona 23 września 1949 r.

poniedziałek, 2 grudnia 2019

Wizyta króla Władysława Jagiełły w Strzelnie 1393 r.

Król Władysław Jagiełło przebywając w gościnie w klasztorze w Strzelnie, wydal przywilej 6 maja 1393 r. zezwalający na odbywanie cotygodniowych targów w osadzie w każdy czwartek (feria quinta). Uczestniczącym kupcom w targu, król zapewnił całkowitą wolność handlowania wedle ich woli. Targ odgrywał ogromna rolę w życiu tworzącego się wówczas miasta Strzelna, stanowił jedną z ważniejszych instytucji gospodarczych, szczególnie przydatnych w początkach rozwoju osady. W czasie pobytu, król podziękował za liczne modlitwy i pobożne usługi duchowieństwu klasztoru strzeleńskiemu. Miał też na uwadze rozwój kultu i samego klasztoru. Pragnął wynagrodzić krzywdy spowodowane licznymi zniszczeniami i rabunkami w posiadłościach konwentu i w samym klasztorze przez jego wrogów, a także pożarami, co wskazuje na utrzymanie się atmosfery i stosunków znanych z wcześniejszych źródeł, przynajmniej od szóstej dekady XIV w.


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: H. Samsonowicz, Handel dalekosiężny na ziemiach polskich, s. 291; R. Kabaciński, Historia Miasta Strzelna, Bydgoszcz 2001. Fot. Oryginał dok. króla Władysława Jagiełły dla Strzelna z 23 czerwca 1424 r.