Dekanat inowrocławski I - zarys historyczny kościołów

Dekanat inowrocławski I: parafie pw.: Chrystusa Miłosiernego, św. Jadwigi Królowej, św. Mikołaja-Fara, Świętego Ducha, w Mątwach, Szymborzu, Kościelcu, Ludzisku i Markowicach.

1. Parafia pw. Chrystusa Miłosiernego w Inowrocławiu

Parafia była erygowana 17 października 1993 r., a na początku lipca 2001 r. została rozpoczęta budowa kościoła według projektu architekta Macieja Soczyńskiego z Poznania. Kamień węgielny wmurował abp Henryk Muszyński 20 listopada 2001 r. Budynek plebani powstał w 1996 r., księgi metrykalne ochrzczonych i zmarłych prowadzone są od 1993 r., małżeństw od 1994 r. Proboszczem od 1993 r. był ksiądz Paweł Kowalski ur. 20 maja 1958, wyświęcony 28 maja 1983 r.

Parafia liczy około ośmiu tysięcy mieszkańców, święto parafialne - Niedziela Biała (Miłosierdzia Bożego) i św. Faustyny 5 października, całodzienna adoracja 14 lipca. Przy kościele działają: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, założone w 1996 r., Eucharystyczny Ruch Młodych, założony 26 kwietnia 1995 r., Towarzystwo świętego Wojciecha, założone 9 marca 1995 r., Lektorzy, Ministranci, Duszpasterstwo Kolejarzy Węzła Inowrocławskiego, założone 25 listopada 1994 r., Stowarzyszenie Wspierania Powołań Kapłańskich AG, Żywy Różaniec Matek, Ruch Kościoła Domowego.

2. Parafia pw. św. Jadwigi Królowej

Parafia erygowana w 1983 r., kościół konsekrowany 21 czerwca 2003 r. przy kościele istnieje dom parafialny pw. Księdza Stefana Wyszyńskiego. Księgi metrykalne prowadzone są od 1983 r. Proboszczem między 1983-2003 r. był ksiądz Zenon Rutkowski (ur. 21 listopada 1962 r., wyświęcony 30 maja 1987 r.), po nim funkcję duszpasterza objął ksiądz Maciej Lisiecki w 2003 r.

Parafia liczy około 16 tysięcy mieszkańców, prócz miasta swoim zasięgiem obejmuje również Batkowo i Popowice. Przy kościele działają: Żywy Różaniec Kobiet i Mężczyzn, Eucharystyczny Ruch Młodych, Chór parafialny, Klub Inteligencji Katolickiej, Integracyjne Centrum Aktywności „Nadzieja życia”, Biblioteka Katolicka im. Królowej Jadwigi, Koło Charytatywne.

3. Parafia pw. św. Mikołaja – Fara

Na terenie parafii istniała osada wczesnośredniowieczna wzmiankowana w 1185 r. Pierwotnie stał tu kościół drewniany wzniesiony zapewne w pierwszej połowie XIII w. z fundacji Kazimierza I księcia kujawskiego. Świątynia uległa pożarowi w 1259 r., następnie odbudowana i spalona w 1431 r. Po 1431 r. rozpoczęła się budowa obecnego kościoła, który do XVI w. pełnił rolę kościoła filialnego NMP, następnie utworzono samodzielną parafię i przyłączono do niej kościół NMP jako filialny. W 2 połowie XVII w. miała miejsce odbudowa po zniszczeniach w czasie wojen szwedzkich. Po pierwszym rozbiorze kościół zamknięto i przeznaczono na magazyn soli. Świątynia zbudowana w stylu gotyckim, orientowana, murowana z cegły. Pierwotny układ halowy z wyodrębnionym prezbiterium. W późnym baroku został przekształcony na kształt bazylikowy. Korpus czteroprzęsłowy z kruchtą. W prezbiterium znajdują się neogotyckie sklepienia krzyżowe, w zakrystii gwiaździste, w kruchcie krzyżowo-żebrowe. Elewacja zachodnia z trzema ostrołukowymi wejściami. Kościół konsekrowany w 1925 r.

Kościół bogaty jest w zabytki. Ołtarz główny rokokowy pochodzi z 2 połowy XVIII w., ołtarze boczne z XVII-XVIII w., ambona rokokowa z 2 połowy XVIII w., figura Ukrzyżowanego, gotyk XV w., feretrony (XVIII/XIX w., kielich barokowy (XVII w., pacyfikał regencyjny z XVIII w., oranty XVII-XIX w., dzwony z XV_XVIII w., sygnaturka z 1603 r. plebania wzniesiona w latach 1936-1937. W plebani służyli między innymi księża; A. Laubitz, B. Jaśkowski, D. Ziarniak. Księgi metrykalne: ochrzczonych sięgają 1760 r., małżeństw i zmarłych od 1761 r. Proboszczowie powojenni: ksiądz Jan Filipiak 1945-1946; ksiądz Stanisław Płoszyński 1946-1961; ksiądz Henryk Zimny 1962-1968, ksiądz Dobromir Ziarniak 1968-1981; ksiądz Franciszek Wele 1981-1995; ksiądz Romuald Drążkowski od 1995 r.

Parafia liczy około 6 tysięcy wiernych, święto parafialne przypada na 6 grudnia, adoracja 13 października. Cmentarz znajduje się przy ul. Marulewskiej, założony w latach 1921-1931. Organizacje działające przy parafii: Żywy Różaniec, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Katolickie Stowarzyszenie młodzieży, Dzieci Maryi.

4. Parafia pw. Świętego Ducha

Parafia erygowana 3 maja 1980 r. przez kardynała Stefana Wyszyńskiego. Budowę kościoła rozpoczęto w 1982 r. według projektu inż. A. Szymskiego. Budynek plebani mieści się w wykupionym budynku zbudowanym w latach 1920-1924. Księgi metrykalne pochodzą z 1979 r. proboszcz od 1980 r. - ksiądz Franciszek Resiak (ur. 3 grudnia 1934, wyświęcony 31 maja 1958 r.). Parafia liczy około 9 tys mieszkańców, święto parafialne przypada na uroczystość Świętego Ducha, całodzienna adoracja 17 listopada. Oprócz Inowrocławia, parafia obejmuje Marulewy i Trzaski. Organizacje działające przy parafii: Żywy Różaniec, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Stowarzyszenie Wspierania Powołań Kapłańskich, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Diakonia Domu Bożego.

5. Inowrocław – Mątwy – parafia pw. Opatrzności Bożej

Kościół wzniesiony na planie greckiego krzyża w 1931 r. Konsekrowany 8 grudnia 1931 r. przez biskupa Antoniego Laubitza. Parafia została erygowana przez kardynała Augusta Hlonda w 1932 r. W czasie II wojny światowej kościół służył jako magazyn żywnościowy. Plebania pochodzi z 1932 r., dom gospodarczy z 1982 r., a dom parafialny z 2004 r. Księgi metrykalne sięgają 1932 r. proboszczem w latach 1945-1950 był ksiądz Kazimierz Grabianka, po nim funkcję duszpasterza objął ksiądz Stanisław Gierszewski 1950-1967. Parafia opiekuje się Kaplicą pw. Chrystusa Króla, ul. Mątewska 7. Liczba mieszkańców parafii to około 3 tysięcy wiernych. Święto parafialne przypada w Środę IV Niedzieli Wielkiego Postu, całodzienna adoracja 26 czerwca. Parafia obejmuje prócz Mątew, Kruszę Zamkową, Przedbojowice i Tupadły. Cmentarz znajduje się, przy ul. Mątewskiej 7, założony w 1932 r. organizacje przy kościele: Akcja Katolicka, Droga Neokatechumentalna, Matki Żywego Różańca, Koło Powołaniowe, Męska Służba Liturgiczna, Dom Bractwa Więziennego dla osób opuszczających areszt lub więzienie.

6. Inowrocław – Szymborze – parafia pw. św. Antoniego Padewskiego

Parafia utworzona w 1931 r. kościół murowany, zbudowany w 1937 r., niekonsekrowany. Plebania z 1967 r. księgi metrykalne z 1937 r. proboszczowie w latach 1945-1950 – ksiądz Kazimierz Grabianka; między 1950-1953 Stanisław Gierszewski; 1953-1961 ksiądz Władysław Gatzek; 1961-1982 ksiądz Kazimierz Kaczmarek; 1982-1989 ksiądz Jan Tadych; w 1989 r. na parafię przybył ksiądz Roman Szulga.

Parafia liczy około tysiąca wiernych, całodzienna adoracja odbywa się 5 listopada, święto parafialne 13 czerwca. Parafia obejmuje Miechowice i część Sikorowa do dawnej szkoły, cmentarz leży przy ul. Wielkopolskiej, zał. w 1938 r. przy parafii działa: Żywy Różaniec Matek, zał. w 1931 r., Stowarzyszenie Wspierania powołań Kapłańskich, zał. 1996 r., Ruch Domowego Kościoła, zał., 1999 r. 

7.  Kościelec – parafia pw. św. Małgorzaty

Wieś wzmiankowana już w 1297 r. W 1442 r. Władysław Warneńczyk nadał wsi prawo miejskie magdeburskie. W XV-XVII w. miejscowość była w posiadaniu rodziny Kościeleckich. Kościół parafialny został zbudowany w XII/XIII w. W 1488 r. biskup włocławski Piotr z Bnina ufundował kolegiatę, zapewne w tym czasie i z jego inicjatywy podjęto późnogotycką przebudowę kościoła, obejmującą podwyższenie murów prezbiterium wraz z jego zasklepieniem oraz częściowe przemurowanie wieży. Około 1559 r. zbudowano kaplicę grobową Kościeleckich. W 1699 r. kościół odnowiono, zakładając m.in. w nawie głównej polichromowany drewniany strop. Korpus został wzniesiony z ciosów granitowych, przemurowania prezbiterium i wieży oraz wschodnich szczytów nawy ceglane o układzie gotyckim. Prostokątne prezbiterium zamknięte półkolistą absyda. Szersza nawa prostokątna, dwuprzęsłowa, z dwiema kwadratowymi kaplicami oraz zbliżona do kwadratu wieżą. W prezbiterium późnogotyckie sklepienie gwiaździste zapewne z około 1488 r. W nawie neogotyckiej sklepienie sieciowe. Kościół konsekrowany w 1480 r.

Kościół posiada zabytkowy ołtarz główny manierysrtyczny z 2 ćwierci XVII w., ołtarze boczne barokowe z 2 połowy XVII w. Plebania wzniesiona została w połowie XIX w. księgi metrykalne sięgają 1835 r. proboszczem od 1945 do 1948 r. był ksiądz Franciszek Oleń; 1948-1958 ksiądz Feliks Błażejewski; 1958-1965 ksiądz Kazimierz Gliński; 1965-1972 ksiądz Mieczysław Baranowski; 1972-1999 ksiądz Józef Świder, a od 1999 r. ksiądz Maciej Kuczyński. Parafia liczy około 1400 wiernych, całodzienna adoracja przypada na 7 października, święto parafii odbywa się 13 lipca. Parafia obejmuje miejscowości: Cieślin – do linii kolejowej, Dziarnowo, Gorzany, Kościelec, Leszczyce, Rycerzewo, Rycerzewsko i Sójkowo. Cmentarz znajduje się we wsi Kościelec. Przy kościele działają; Akcja Katolicka, zał. w 1999 r., Żywy Różaniec Matek i Schola.

8. Ludzisko – parafia pw. św. Mikołaja

Wieś znana jest ze źródeł pisanych od 1196 r. Wówczas odnotowano pierwszego właściciela wsi Szymona z Ludziska, syna Dzięgienia. Archiwalne zapiski o parafii w Ludzisku, która należała wtedy do dekanatu raciążskiego w archidiakonacie kruszwickim w diecezji włocławskiej,  zachowały się od 1325 r. Proboszczem w tym czasie był ksiądz Brykczy. Pierwsza drewniana świątynia istniała już przynajmniej w 1236 r. Drugi drewniany kościół konsekrowany przez biskupa kujawskiego Franciszka Łackiego w latach 1576-1595 był w posiadaniu Kalwinów. Ponownej konsekracji w 1694 r. dokonał biskup Stanisław Dąmbski. Trzecia, obecna świątynia murowana, została zbudowana na rzucie krzyża w stylu neobarokowoym z inicjatywy księdza Michała Weyny a ufundowana przez dziedzica Ludziska Jana Dąmbskiego. Po zmianie wystroju wnętrza drugiej konsekracji dokonano w 1905 r. W 1935 r. zakończono rozbudowę kościoła według projektu Lucjana Michałowskiego. Ostatnia konsekracja została dokonana przez biskupa Lucjana Biernackiego 28 września 1952 r.

Zabytki: krucyfiks rokokowy z 2 połowy XVIII w., rzeźby: Wawrzyńca Kaima i Piotra Trieblera oraz obraz Trójcy Przenajświętszej w ołtarzu głównym i polichromie Józefa Oźmina. Ołtarze boczne z obrazami: św. Mikołaja, bł. Narcyza, MB Wniebowziętej z 1863 r., chrzcielnica i ambona. Plebania wzniesiona w 1891 r. księgi metrykalne ochrzczonych i małżeństw pochodzą z 1662 r., zmarłych od 1682 r. Proboszczowie: 1946-1964 ksiądz Jan Skrzynecki; 1946-1964 ksiądz Stanisław Obarski; 1964-1976 ksiądz Feliks Nowaczewski; 1974-1997 ksiądz Tadeusz Głowaski; od 1997 r. ksiądz Ryszard Kuchta. Parafia liczy około 1400 wiernych, święto parafialne przypada na 6 grudnia, całodzienna adoracja odbywa się 11 czerwca. Parafia zasięgiem obejmuje: Balice, Górki, Góry, Kołudę Wielka, Kruszę Podlotowa, Kruszę Zamkową, Ludzisko, Piotrkowice, Skalmierowice, Żalinowo. Przy kościele działają: Żywy Różaniec, Komitet Renowacji Kościoła, Rada Katechetyczna, Pomoc Charytatywna, Nadzwyczajni Szafarze Eucharystii, Lektorzy, Ministranci, Schola dziecięca, Faustynki, Dziecięca grupa przyjaciół Misji.

9. Markowice – parafia pw. Nawiedzenia NMP

Powstanie klasztoru i kościoła związane było z przywiezieniem ze Strzelna w 1630 r. gotyckiej rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pierwotny kościół drewniany został zbudowany w 1634 r. z fundacji ówczesnych właścicieli wsi Andrzeja Bardzkiego i jego żony Heleny z Markowskich, jako wotum dziękczynne. Ich staraniem przy kościele zostali w 1642 r. osadzeni karmelici trzewiczkowi. Oficjalny akt fundacyjny wystawiony w 1652 r. W 1660 r. powiększono drewniany klasztor. W końcu XVII w. rozpoczęto budowę murowanego kościoła i klasztoru. Po kasacie klasztoru w 1825 r. parafię przyłączono do Ludziska. Od 1921 r. kościół był pod zarządem misjonarzy oblatów NMP Niepokalanie Poczętej. Parafię ustanowiono w 1924 r. kościół parafialny został zbudowany w stylu barokowym. Pierwotnie orientowany, obecnie prezbiterium w zachodniej części korpusu. Kościół salowy, sześcioprzęsłowy, z dwiema zbliżonymi do kwadratu kaplicami. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Elewacja frontowa od wschodu poprzedzona neobarokową kruchtą. Wieża dwukondygnacyjna.

Zabytki: ołtarz główny, architektoniczny dwukondygnacyjny z 1765 r., ołtarze boczne analogiczne, późnobarokowe początek XVIII w., rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z Trzebnicy na Śląsku, późnogotycka około 1470/80 r., ambona rokokowa 3 ćwierć XVIII w., stalle rokokowe z 3 ćwierci XVIII w., konfesjonały regencyjne z 2 ćwierci XVIII w., ornaty XVIII-XIX w., dzwon odlany przez Fryderyka Becka z Torunia w 1765 r.

Klasztor zbudowany w latach 1767-1774. prace murarskie prowadził Christian Gotfryd Schultze, ciesielskie Łukasz Szymański. Część starsza o trzech skrzydłach otaczających czworoboczny wirydarz, zamknięty korpusem kościoła. W pomieszczeniach sklepienia żaglaste. Z budynkiem klasztoru połączony jest współcześnie budowany gmach Niższego seminarium Duchownego. Księgi metrykalne sięgają 1924 r. proboszczem w latach 1945-1948 był ojciec Jan Skrzynecki; 1948-1950 ojciec Józef Napierała; 1950-1957 ojciec Władysław Łuczak; 1957-1964 ojciec Eugeniusz Laskowski; 1964-1990 ojciec Kazimierz Łabiński; od 1990 r. ojciec Aleksander Doniec. Parafia liczy około 1500 wiernych, święto patronalne przypada na pierwszą niedzielę lipca, druga niedziela lipca dla chorych, całodzienna adoracja odbywa się 15 czerwca. Przy parafii działają: Żywy Różaniec Matek, Żywy Różaniec Ojców, Komitet Odbudowy Sanktuarium, Przyjaciele Misji Oblackich zał. 1921 r., Duszpasterstwo Rodzin Katolickich, Kościół Domowy zał 1989, Katolicka Poradnia Rodzinna.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła Rocznik Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Gaudentinum 2005 r. Fot. wikipedia.org inowrocław.pl