Obiekty folwarczne znajdowały się we wsi późniejszym Grodztwie. Wieś istniała już w 1000 roku. Wówczas istniał także kościół pod wezwaniem św. Gotarda z prawem targu. Była to wieś służebna wobec grodu znajdującego się na pobliskiej wyspie.
Powstały na początku XVI wieku folwark należał do dóbr kasztelana kruszwickiego, właścicielem jego była osoba, która w danej chwili pełniła tę funkcję. W roku 1578 znany jest Grzegorz Zakrzewski. W 1655 roku Szwedzi spalili folwark, w którym znajdował się m.in. browar, karczma, wiatrak. Po "Potopie" całkowicie opuszczony. W roku 1658 osiedliło się tu kilku Żydów trudniących się handlem i rzemiosłem. Wówczas też pojawiła się nazwa Grodztwo na określenie wsi.
W wieku XVIII folwark w dużej części należał do rodziny Głębockich: Jana i Antoniego h. Doliwa. W 1759 należał do Jakuba Niemojewskiego z Niemojewka pod Inowrocławiem. W 1761 roku nabył prawa do folwarku Florian Zubiorski, w 1763 roku Login Karłowski z Polanowic, a od 1766 roku do 1772 Andrzej Cieński. Od 1772 roku folwark wpadł w ręce Prus (zabór).
Zespół folwarczny Kruszwica - Grodztwo zlokalizowany jest na terenie miasta Kruszwica, w jego wsch. stronie części, po wsch. stronie Jeziora Gopło przy trasie prowadzącej w kierunku Radziejowa i Dobrego (ul. T. Kościuszki).
Budynki założenia folwarcznego wzniesione zostały po pn. i płd. stronie u. Kościuszki wzdłuż ul. Nadgoplańskiej i Kolegiackiej. Od strony płd. zamknięte obejściami gospodarstw indywidualnych i amfiteatrem zbudowanym na stoku rynny jeziora (na terenie dawnego parku dworskiego). Na wsch. od podwórza gospodarczego znajdują się ogródki działkowe, na wsch. od kolonii mieszkaniowej rozpościera się osiedle mieszkaniowe Kruszwica - Zagople, zach. granicę zespołu stanowił pierwotnie brzeg jeziora. Na terenie dawnego zespołu znajduje się szereg budynków i domów, które nie są związane z folwarkiem - wzniesione zarówno przed, jak i po II wojnie światowej.
Dawny zespół folwarczny składał się z wyraźnie wydzielonych części: podwórza gospodarczego i kolonii mieszkaniowej, współcześnie zakłóconych przez domy i budynki; podwórze gospodarcze, przeobrażone, zachowało swą pierwotną kompozycję wydłużonego prostokąta, o dłuższym boku na osi wsch.- zach. Pierzeja płd. zabudowana przez kompleks budynków ogrodnictwa, na który składają się stare i współczesne budynki magazynów, kotłowni i 4 oranżerie stołowe. Na wsch. od niego usytuowana jest dawna stajnia, obora, ustawiona kalenicowo na osi wsch. zach., do której ściany zach. dobudowany jest garaż. Wschodnia część dziedzińca zabudowana była obiektami mieszalni pasz, należącej do "GS SCh" w Kruszwicy siedzibą na danej ul. Świerczewskiego, m.in. budynki 3 i 4, wzniesione na fundamentach dawnej owczarni i obory na osi wsch. - zach. Na terenie znajdowały się budynki GS-u i SKR Kruszwica.
Od początku lat 70-tych XX wieku prowadzono prace wyburzeniowe na terenie podwórza gospodarczego i kolonii mieszkaniowej, wnosząc na ich miejscu nowe obiekty - wniesiono nową mieszalnię pasz, zbudowano osiedle mieszkaniowe wykorzystując pod nie część powierzchni starej kolonii. Zbudowano na fundamentach dworu budynek UMiG, postawiono nową stację weterynaryjną.
Budynki folwarczne zostały przebudowane (istniejące). Park właściwie nie istnieje - pozostało zaledwie kilka drzew. Układ podwórza gospodarczego i kolonii mieszkaniowej zakłócony współcześnie wzniesionymi budowlami.
Kruszwica wieś (Grodztwo) włączona została do domeny Strzelno, zysk z niej wpływały do kasy miejskiej Strzelna. W drugiej ćwierci XIX wieku folwark oderwano od wsi i sprzedano Rodzinie Heyne. Nabył go Carl August Heyne z pobliskiego Gocanowa. Powierzchnia folwarku wynosiła 3568 mórg, należało do niego 26 domów z 286 mieszkaniami, istniał browar, wiatrak, karczma, dwór, obory, stajnia z wolarnią, wozownia i trzy stodoły.
W 1861 roku na drodze spadkowej folwark przejmuje syn Carla - Franz v. Heyne, zmarły w 1877 roku. Wdowa po Franzu - Hulda z domu Wienszkowski sprzedaje folwark około 1880 roku rodzinie Busze. Hans Busze, który nabył folwark, umiera około 1910 roku. Przejmuje go jego żona Elisabeth, która za swego życia zapisuje majątek synowi dr. Leopoldowi Busze, pozostając jego administratorką.
W roku 1910 majątek wraz z folwarkiem Gopło, obejmuje powierzchnię 541 ha gruntów ornych, łąk, pastwisk i około 350 ha wody Jeziora Gopło. Specjalizuje się w hodowli bydła czarno - białego (około 50 sztuk), znajduje się tu browar (renta gr. obliczona na 1993 marki). W roku 1926 powierzchnia majątku wynosi 553 ha ziemi plus 350 ha wody browar przestał istnieć. Zarejestrowana była hodowla bydła czarno-białego 41 sztuk, renta gruntowa obliczona była na 2729 talarów.
Pod koniec lat 80-tych XX wieku obszar podwórza gospodarczego obejmuje powierzchnię sięgającą do ul. Grodzkiej, czyli około 290 m na osi wsch. - zach.
Słowo o oficynie - obiekt powstał na przełomie XIX i XX wieku, z przeznaczeniem dla rządcy majątku i biuro (w przybudówce). Zachował wiele z pierwotnego układu wnętrz, wygląd poszczególnych elewacji, część stolarki budowlanej z czasów jego budowy. Współcześnie znajdują się tam mieszkania również w przybudówce. Wzniesiony na terenie podwórza gospodarczego, w dawnej centralnej jego partii. Fundamenty z kamienia polnego i cegły; ściany z cegły. Papa na dachu, sklepienie piwniczne, schody do piwnicy ceglano-cementowe. Otwory drzwiowe pełne, łukowe. Okna czteropodziałowe, skrzynkowe i sześciopodziałowe.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Kruszwica, Zarys monograficzny, pod red. prof. Grześkowiaka, Toru 1965; A. Pawiński, Dzieje historyczne Kujaw oraz akta do nich służące, Warszawa 1888; K. Waszak, Przewodnik po Inowrocławiu i Kujawach, 1933; Księga wieczysta - Kruszwica Grodztwo, Fot czarno-białe, rysunku, mapy ze zbiorów MNR i PR-S w Szreniawie, J. Nowiński sierpień 1989 rok.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz