Handel w Brześciu Kujawskim XVIII/XIX w.

Brześć Kujawski w XVIII w. spełniał poważną rolę ośrodka handlu zbożem. Wojny od połowy XVII i na początku XVIII wieku zniszczyły miasto do tego stopnia, że nie mogło już ono odzyskać dawnej świetności. Rolę ośrodka handlowego na tym terenie przejął Włocławek posiadający dogodniejsze położenie nad Wisłą. W pierwszych latach zaboru pruskiego (1793-1794) handel w Brześciu Kujawskim był bardzo słabo rozwinięty. Na terenie miasta znajdowało się 15 kupców i handlarzy. Rocznie odbywało się 5 jarmarków w dni świąteczne. Były to jarmarki kramarskie, nie posiadające większego znaczenia. Przedmiotem handlu było również bydło. Natomiast zboże odwożono w tym okresie furmankami do Włocławka i Torunia. Do świadczeń, między innymi w zakresie transportu zboża, zobowiązano folwarki należące do miasta.

W roku 1820 liczba jarmarków w Brześciu Kujawskim wzrosła do 8 w roku. Odbywały się one również w dni świąteczne, a poprzedzały je dzień wcześniej targi. Przedmiot handlu stanowiły przeważnie wyroby drobnej kramarczyzny, sukna i glinianych naczyń. Jarmarki te oraz targi nie spełniały pokładanych w nich nadziei, były ubogie, ludność odczuwała brak różnorodnych towarów. 

Dopiero lata czterdzieste XIX w. przyniosły pewne ożywienie handlowe miasta. Świadczy o tym zwiększona liczba kupców i handlarzy mieszkających w mieście, których w 1839 roku było 76 osób. Natomiast druga połowo XIX w. przyniosła osłabienie życia handlowego, liczba kupców spadła w 1853 r. do 17 osób. Obroty co roku malały i tak np. gdy w 1865 r. przywieziono na jarmarki towarów za 3000 rs. To w 1866 r. już tylko za 2800. Podobnie w latach tych zmalała wartość sprzedanych towarów o 200 rubli srebrnych. Widoczny upadek życia handlowego w Brześciu Kujawskim notuje się po roku 1876,  tj. po zlikwidowaniu w mieście instytucji sądowych. Od tego czasu jarmarki odbywały się co dwa miesiące, targi zaś raz w tygodniu.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: artykuł T. Kieloch, Położenie miasta i jego rozwój przestrzenny, w: Monografia Brześcia Kujawskiego, pod red. B. Głębowicza,  Włocławek 1970;  S. Kuliński, Monografia Brześcia Kujawskiego, praca zbiorowa, t. I, Włocławek 1930.