Cukrownia w Kruszwicy 1881-2015 r.

Cukrownia jest najstarszym zakładem przemysłowym znajdującym się na terenie Kruszwicy. Zbudowano ją w 1881 r. jako spółkę akcyjną okolicznych właścicieli ziemskich, gospodarstw chłopskich, kupców i przemysłowców z okolic Kruszwicy i Inowrocławia.. Towarzystwo Akcyjne Cukrownia „Kruszwica”, powstało w 1880 r. Budowę fabryki rozpoczęto w tym samym roku.

W 1945 r. władze polskie przejęły niezniszczoną wojną cukrownie, została upaństwowiona. Już w 1946 r. rolnicy zaczęli obsiew pól burakiem cukrowym. Obsiano 3883 ha, wyprodukowano 6186 ton cukru białego¹.

W 1950 r. po nacjonallizacji przemysłu Cukrownia „Kruszwica” rozpoczęła współpracę w ramach Zjednoczonych Cukrowni Pomorskich z siedziba w Toruniu.

W roku 1954 plantacje objęły 7610 ha. W roku 1960 uzyskano 27729 ton cukru białego.

W latach 60tych XX wieku, Kruszwica należała do wysoko uprzemysłowionych miast. W 1960 r. w przemyśle pracowało 49,1 % ogółu zatrudnionych w Kruszwicy. Rozszerzenie ogółu potencjału przemysłowego miasta nastąpiło wskutek oddania do użytku Kujawskich Zakładów Przemysłu Tłuszczowego, a ponadto w związku z modernizacją i rozbudową cukrowni „Kruszwica”, Kujawskiej Wytwórni Win i szeregu drobniejszych zakładów przemysłowych².

Na terenie miasta czynna była: Cukrownia „Kruszwica”; Kujawska Wytwórnia Win; Zakłady Młynarskie; Kujawskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego; Zakład Mleczarski – Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska; Zakład mechaniczny Inowrocławskich Zakładów Metalowych Przemysłu Terenowego; Spółdzielnia Pracy Budowlano-Montażowa; Piekarnia Mechaniczna Powszechnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”; Młyn Gospodarczy należący do Rejonowego Przedsiębiorstwa Młynów Gospodarczych w Mogilnie.

W latach 1945-1960 nastąpiła rozbudowa cukrowni w wyniku poważnych inwestycji. Zbudowano magazyn cukru, budynek segregacji cukru z pakownią, zmodernizowano kotły i pompy, garaż, rozbudowano biura. Ponad to wybudowano dom mieszkalny dla 8 rodzin, hotel robotniczy na 190 łóżek, uruchomiono przedszkole i wybudowano świetlicę z salą kinową.

Cukrownia po reorganizacji przemysłu cukrowniczego w 1975 r. weszła w skład Przedsiębiorstwa „Cukrownie Bydgoskie” z siedzibą w Inowrocławiu. W tym samym roku weszła w skład nowej spółki cukrowniczej z siedzibą w Poznaniu, która przejęła 51 % akcji.

W latach 90tych Cukrownia zainwestowała w nowinki technologiczne, zastępując stare urządzenia nowymi, nastąpiła modernizacja zakładu. Pod koniec lat 90tych wdrożono system zarządzania jakością według norm ISO 9001. W 2000 r. wprowadzono następny system HACCP w oparciu o Dyrektywę UE.

Cukrownia w Kruszwicy, należąca do Krajowej Spółki Cukrowej (KSC), w 2015 r. oddała do eksploatacji duży i wysoko wydajny piec do wypalania wapna, wykorzystywanego w procesie produkcji³.

Nowy piec wapienny o pojemności 300 m sześc. - według KSC - jest największym piecem typu w polskim cukrownictwie. Pozwala na produkcję wapna nie tylko przy przerobie 9-10 tys. t buraków na dobę, ale i większym. Dzięki oddaniu do eksploatacji pieca będzie zużywane mniej kamienia wapiennego i koksu do wypalania wapna, poprawi się też jakość produkowanego cukru. Inwestycja kosztowała 7 mln zł.

Poprzedni piec, wybudowany w 1983 r., miał pojemność 129 m sześc. Można z niego było uzyskać maksymalnie do 80 proc. wapna potrzebnego do produkcji przy przerobie do 9 tys. t buraków. Pozostała część wapna była dostarczana z innych oddziałów KSC.

Krajowa Spółka Akcyjna powstała w 2002 r. W jej skład wchodzi siedem cukrowni w pięciu województwach: Dobrzelin, Kluczewo, Krasnystaw, Kruszwica, Malbork, Nakło i Werbkowice, które przerabiają łącznie około 5 mln t buraków, uprawianych na ponad 77 tys. ha.

KSC jest największym producentem cukru w Polsce i ósmym na świecie, który jest sprzedawany pod marką Polski Cukier i pod markami klientów, w tym sieci handlowych. Cukier eksportowany jest do krajów Unii Europejskiej, ale też do Algierii, Egiptu, Izraela, Kazachstanu, Libanu, Nigerii, Omanu, Rosji i Syrii. Poza Polskę trafia również wytwarzana w spółce melasa, wykorzystywana m.in. przez branżę spirytusową. Odbiorcami są takie kraje jak Finlandia, Norwegia, Szwecja i USA.

Tradycje cukrowni Kruszwica sięgają XIX w., kiedy pobudowano pierwsze obiekty, zainstalowano urządzenia i doprowadzono kolej wąskotorową⁴. Wówczas kampania cukrownicza trwała sześć tygodni i przerabiano 157 kwintali buraków, z których wytwarzano tzw. cukier żółty.

Kolej cukrowni Kruszwica miała w okresie swojego największego rozwoju ponad tysiąc wagonów. Wśród nich zdarzały się egzemplarze najróżniejszych typów, przysłane do cukrowni w różnych okresach.

Ostatnia kampania cukrownicza z wykorzystaniem kolei wąskotorowej (będącej już wówczas cieniem samej siebie sprzed lat) miała miejsce w 2002 roku. Niedługo później rozpoczęto rozbiórkę szlaku i cięcie na złom niepotrzebnego już taboru. Niewielką część wagonów udało się ocalić. Zostały one kupione od cukrowni przez członków Fundacji i przywiezione do Rogowa.

W kampanii 2009/2010 po raz pierwszy w historii kruszwickiej cukrowni wyprodukowano ponad 100 tys. t cukru. W latach 2004-2014 zrealizowano inwestycje za 276 mln zł, które trzykrotnie zwiększyły dobowe moce przerobowe⁵.

*Opracowanie Bartłomiej Grabowski.

1 Kruszwica, Zarys monograficzny, pod red. J. Grześkowiak, Toruń 1965.

2 B. Grabowski, Przemysł w Kruszwicy po II Wojnie Światowej

http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2015/07/przemys-w-kruszwicy-po-ii-wojnie.html

3 http://naszarola.pl/nowy-piec-w-cukrowni-kruszwica/

4 http://kolejrogowska.pl/?page_id=349

5 http://wiadomosci.onet.pl/kujawsko-pomorskie/ruszyla-produkcja-w-cukrowni-kruszwica