W wyniku realizacji traktatu rozbiorowego zawartego między Rosja a Prusami, w lutym 1793 r. wojska pruskie pod dowództwem generała Moellendorafa przekroczyły granicę Rzeczypospolitej. Na zajętych terenach Prusacy rozlokowali swoje jednostki wojskowe. Ogółem w województwie brzesko-kujawskim rozmieszczono 826 żołnierzy, z których znaczna część zakwaterowana została w Brześciu Kujawskim.
Rok 1794 był okresem, w którym naród zerwał się do walki o utrzymanie niepodległości i zrzucenia jarzma zaborów. Pod rozkazy Tadeusza Kościuszki garnęli się ci, którym droga była wolność. Wiadomość o wybuchu powstania i pierwszych powodzeniach rozeszła się po wszystkich ziemiach polskich. Na pomoc powstańcom ruszyli Polacy z różnych dzielnic kraju. Społeczeństwo kujawskie również czynnie włączyło się do powstania. Organizatorem powstania na Kujawach był właściciel Śmiłowic Prusinowski, u którego zbierali się późniejsi dowódcy oddziałów powstańczych. Na czele pierwszego, liczącego zaledwie 50 osób, oddziału powstańczego stał Dionizy Mniewski, kasztelan kujawski, Który z powodzeniem poprowadził go na zdobycie Brześcia Kujawskiego. W dniu 22 sierpnia 1794 r. opanowany został czasowo przez powstańców Włocławek. Śmiałą akcję przeprowadził w tym okresie Dionizy Mniewski, zastępując na Wisłę pod Włocławkiem przy ujściu Zgłowiączki kilka berlinek z amunicja wysłanych przez prusaków z Grudziądza pod oblężoną Warszawę.
Sztab powstańczy znajdował się w Radziejowie skąd kierowano akcja powstańczą. Powstańcy kujawscy w walkach z wojskami pruskimi opanowali Inowrocław i udali się w kierunku Bydgoszczy, lecz w dniu 14 września 1794 w bitwie pod Rynarzewem ponieśli klęskę i wycofali się w kierunku Szubina i Kcyni.
Dnia 19 września 1794 r. Jan Henryk Dąbrowski na czele wojsk polskich ruszył przez Kłodawę na pomoc powstańcom Wielkopolski. Przyłączył się do niego Dionizy Miniewski. Wyprawa ta doprowadziła do zdobycia Bydgoszczy dnia 2 października tegoż roku. Lecz zwycięski marsz Dąbrowskiego nie przyniósł Polakom wyzwolenia spod zaboru pruskiego. Klęska Tadeusza Kościuszki pod Maciejowicami zmusiła go do odwrotu. Powrót Dąbrowskiego odbywał się przez Kujawy. Część powstańców z jego dywizji w dniu 25 października 1794 r. odłączyła się, napadła na Włocławek, a następnie pomaszerowała w kierunku Brześcia Kujawskiego. W końcowym okresie powstania na Kujawach działały większe jednostki powstańcze, np.; w listopadzie 1794 r. Ksawery Dąbrowski dowodził 500 osobowym oddziałem, a Sokołowski pod Brześciem Kujawskim skupiał pod swoimi rozkazami 1200 ludzi.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: artykuł T. Kieloch, Położenie miasta i jego rozwój przestrzenny, w: Monografia Brześcia Kujawskiego, pod red. B. Głębowicza, Włocławek 1970; Ilustrowany przewodnik po Włocławku, włocławek 1911, s.4; P. Dzianisz, Historia Polski, pod red. S. Kieniewicza i W. Kuli, t. II, cz. II, Warszawa 1958.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz