Krusza Duchowna - słowo o historii wsi

Krusza Duchowna – wieś, położona na południe od Inowrocławia, na trasie wiodącej do Strzelna między Niemojewskie i Tupadłami, pod Kruszą Zamkową. Trzy graniczące ze sobą „Krusze” tworzyły niezawodnie jedną całość, zanim się rozpadły na trzy części. Najstarsza z nich wobec świadectw piśmiennych jest Krusza, zwana później Duchowną, dla rozróżnienia od Kruszy Zamkowej i Podlotowej. W 1356 roku był Krusza już własnością kapituły kruszwickiej; biskup Maciej sprzedał dziesięciny stołowe z tej Kruszy dla utrzymania pewnej altaryi w katedrze włocławskiej.

W 1583 roku miała Krusza Duchowna 5 łanów kmiecych. W 1882 roku było 20 domów, 257 mieszkańców; 157 ewangelików, 100 katolików; 66 analfabetów. Była własność kapituły włocławskiej w kluczu Dziewie. Poczta w Markowicach o 5 km, kolej żelazna i telegraficzna w Inowrocławiu o 8 km.

W 1894 roku Krusza Duchowna obejmowała 170 hektarów obszaru włościańskiego, zabrana przez rząd pruski i wcielona do domeny Inowrocław doczekała się nowej nazwy Lindenthal.

W 1908 roku w Kruszy Duchownej, obszaru 420 mórg, którą swego czasu niejaki Głowacki sprzedał komisji kolonizacyjnej, urządzono już sadyby dla kolonistów i to 7 dla kolonistów, a 8 dla robotników. Robotnicze już obsadzono, kolonistów jest 2, reszta przybędzie niezadługo. Dla dzieci kolonistów wybudowano szkołę. Zbiór znajduje się w pobliskich Mątwach. Gmina ta otrzymała zapomogę i to 3 proc. wartości gruntowej.

 

Oprac. B. Grabowski, źródła: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Dziennik Kujawski, A. Łada, H. Łada, Z historii rodu Ładów, Inowrocław 2002.