Kapitan Wiktor Karczewski (1895-1923)

Cesarstwo Niemieckie pod koniec 1911 roku utworzyło lotniczą stację badawczą Marynarki Wojennej, rok później powstał dywizjon morski. Po odzyskaniu niepodległości Polacy zajęli tereny jednostki, 10 lutego 1920 roku. Baza składała się z koszar, pola wzlotów, hangarów, basenu dla wodnopłatowców i drogi do ich przetaczania. W lipcu tego samego roku w Pucku zorganizowana została Baza Lotnictwa Morskiego, którą dowodził kpt. Wiktoryn Kaczyński. Lotnicy zakupili sprzęt, samoloty typu: FF.33, FF.49, F4, Hansa Brandeburg NW, Sablatning Sf-5. Departament Spraw Morskich pochwalić się mógł także zakupem włoskich FBA S-4 i Nieuport Macchi M 9. Te ostatnie dostarczono droga morską do Gdańska na pokładzie statku Rosa Alba, latem 1921 roku.

W sierpniu przewieziono samoloty do Pucka, ale z braku personelu technicznego na złożenie i pierwsze testy musiały poczekać do czerwca 1922 roku, kiedy to przybył personel z Włoch i rozpoczęto montaż maszyn. Co ciekawe po tak długim okresie magazynowania, wszystkie FBA S-4 nie nadawały się już do użycia i zostały skasowane. Natomiast Nieuport M 9 dopuszczono warunkowo do eksploatacji, ale zabroniono na nich „gwałtownych ewolucji”. Samoloty służyły do 1926 roku.

W listopadzie 1921 Baza Lotnictwa Morskiego i Szkoła Lotników Morskich przekształcone zostały w jednostkęnoszącą nazwę Lotnictwo Morskie i podporządkowaną Dowództwu Obrony Wybrzeża z siedzibą w Pucku. 15 maja 1922 Lotnictwo Morskie podporządkowane zostało dowódcy 2 Pułku Lotniczego w krakowie Detaszowany Dywizjon Lotniczo-Wywiadowczy z bazą w Pucku. 15 sierpnia 1922 w czasie obchodów rocznicy „Cudu nad Wisłą” doszło do tragicznej katastrofy w wyniku której zginęło 8 osób, a wielu było rannych. W połowie 1923 pododdział przemianowany został na Morski Dywizjon Lotniczy, który pod względem personalnym i zaopatrzenia w sprzęt podlegał szefowi Departamentu IV Żeglugi Powietrznej - Ministerstwa Spraw Wojennych, a pod względem taktycznym i wyszkolenia dowódcy Floty. 6 października 1923 podczas lotu nad Zatoką Pucką kadłub jednego z testowanych samolotów Nieuport Macchi M 9 przełamał się na pół i spadł do morza. W wyniku tej katastrofy zginęła załoga: kpt. obs. Wiktor Karczewski i por. pil. Ludwik Patalas.

Kapitan Wiktor Karczewski

Kapitan obserwator, Wiktor Adam Karczewski urodził się w Chełmcach 17 listopada 1895 roku. Uczęszczał do szkoły rolniczej w Szamotułach. 16 czerwca 1915 roku został powołany do służby w armii niemieckiej i przydzielony do 2 Batalionu Saperów w Szczecinie. W listopadzie trafił na front zachodni, do 248 Kompanii saperów. Na przełomie 1917 i 1918 został przydzielony do lotnictwa niemieckiego, gdzie do końca działań wojennych przechodził szkolenia w Hable, Toruniu i Asch, jako obserwator lotniczy.

Do Polski powrócił w 1918 roku. 5 stycznia 1919 przyjęty został do Armii Wielkopolskiej. Po miesięcznej służbie w piechocie został przeniesiony do lotnictwa i 17 lutego przydzielony do 1 Eskadry Wielkopolskiej. W marcu wyruszył na front w okolice Przemyśla. 

27 listopada 1919 został zestrzelony i zmuszony do lądowania na terenie opanowanym przez Rosjan. Po wymontowaniu karabinu ostrzeliwując się nim dotarł do polskich pozycji. Jakby tego było mało zorganizowano patrol w celu odzyskania samolotu, niestety samolot był zniszczony. Patrol wymontował silnik i przetransportował go na stroną polską. 15 grudnia po raz drugi kaptan Karczewski zmuszony został do lądowania na terytorium wroga. Udało mu się jednak uciec i ponownie przedrzeć do polskich pozycji. Kosztowało go to odmrożenie i amputację palców u nóg. Za odwagę i nieustępliwość w walce z bolszewikami został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

1 września 1922 roku przeniesiony został z 1 do 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu z równoczesnym przydziałem do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych w Toruniu w charakterze wykładowcy. W 1923 roku pełnił służbę w Morskim Dywizjonie Lotniczym w Pucku. Zginął testując samolot Nieuport Macchi M 9, 6 października 1923 w Pucku.

Lata służby: 6 czerwca 1915-1923

Jednostki: 12 Eskadra Wywiadowcza, 1 Pułk Lotniczy, 3 Pułk Lotniczy, Morski Dywizjon Lotniczych

Walczył w I wojnie Światowej i w wojnie polsko-bolszewickiej

Odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari 

Grób kapitana Wiktora Karczewskiego znajduje się w Chełmcach

Urodzony 11.11.1895 r. w Chełmcach, syn Adama i Salomei. Ukończył gimnazjum w Inowrocławiu oraz szkołę rolniczą w Szamotułach. Dnia 16.06.1915 r. powołany został do służby w wojsku niemieckim i przydzielony do 2 Pułku Saperów w Szczecinie. W listopadzie tegoż roku, po odbytym szkoleniu, został wysłany na front zachodni, służył w 248 kompanii saperów. Na przełomie lat 1917 i 1918 ukończył szkoły obserwatorów lotniczych w Hable, Toruniu, Alt–Anz oraz Asch.

Po zakończeniu I Wojny Światowej powrócił do Polski. W dniu 5.01.1919 r. wstąpił do Wojska Polskiego. Przez pierwszy miesiąc służył w piechocie, następnie został przeniesiony do lotnictwa i 17.02.1919 r. przydzielony do 1 EWlkp. W marcu wraz z eskadrą wyruszył do walki w rejon Małopolski Wschodniej. Następnie przez kilka tygodni brał udział w walkach na terenie Wielkopolski, a od lipca 1919 r. wraz ze swoją jednostką uczestniczył w akcjach bojowych na Froncie Litewsko-Białoruskim. Za brawurowe i śmiałe loty bojowe wykonane w tym okresie otrzymał, wraz ze swym pilotem plut. Krzywikiem, pochwałę z 22.09.1919 r. (rozkaz 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich). Dnia 27.09.1919 r., podczas bombardowania mostu kolejowego na rzece Oli pod Turkowoją, wraz z plut. pil. Krzywikiem został zestrzelony i przymusowo lądował na terenie opanowanym przez przeciwnika. Po wymontowaniu karabinu obserwatora, ostrzeliwując się przed ścigającym go nieprzyjacielem, zdołał dotrzeć do polskich oddziałów. Zorganizował tam patrol, który wyruszył w celu odzyskania samolotu, niestety ten już był zniszczony. Udało się jedynie wymontować silnik oraz zbiornik i przetransportować go na stroną polską. Dnia 15.12.1919 r. został po raz drugi zestrzelony i znów zmuszony do lądowania na terenie wroga. W odległości 20 km od Żłobina. Udało mu się uniknąć niewoli i ponownie przedrzeć do polskich pozycji. W trakcie powrotu odmroził sobie palce u nóg, które musiały zostać amputowane. Obs. Karczewski wsławił się w brawurowych akcjach wymierzonych przeciwko oddziałom nieprzyjacielskim, bombardował i ostrzeliwał tabory, baterie, kolumny oraz infrastrukturę bolszewicką. Ponadto w trakcie lotów wykonywał fotografie lotnicze.

Dekretem L. 2567 z 19.01.1921 r. został zatwierdzony w stopniu porucznika (z dniem 1.04.1920 r.). Po zakończeniu wojny polsko–bolszewickiej, już w stopniu kapitana służył w 3 PL w Poznaniu. Dnia 14.06.1922 r. został wykładowcą w OSOL w Toruniu. W 1923 pełnił służbę w Morskim Dyonie Lotniczym w Pucku. Zginął śmiercią lotnika dnia 6.10.1923 r. podczas lotu nad Zatoką Pucką na samolocie służbowym Macchi M-9. W wyniku tej katastrofy śmierć poniósł również por. pil. Ludwik Patalas. Kpt. obs. Wiktor Karczewski pochowany został w rodzinnych Chełmcach.

Za odwagę i oddanie w walce z bolszewikami został odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari nr 3020, Krzyżem Walecznych oraz Polową Odznaką Obserwatora.

Pochwała w rozkazie dziennym 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich nr 171, podpisana przez gen. Filipa Stanisława Dubiskiego

Lotnicy I. lotn. esk. Wielkopolskiej ppor. Karczewski jako obserwator i plut. Krzywik jako lotnik wykonali swym aparatem w ostatnich dniach kilka bardzo śmiałych wzlotów, unosząc się zaledwie kilkaset metrów nad nieprzyj. Nie zważając na strzały nieprzyjacielskie, które kilkanaście razy aparat uszkodziły, obrzucali oni z wyraźnym skutkiem dworce, koleje i pozycje nieprzyj., ostrzeliwali trafnie baterie i kulomioty bolszewickie, robili udatne fotografie i przywozili cenne wywiady o pozycjach i ruchach nieprzyjacielskich, oddając wielkie usługi naszej piechocie, kawalerji i artylerii, a nadzwyczajna ich odwaga i męstwo dodawały ducha innym żołnierzom w walce. Za ich bohaterstwo składam obydwom lot. serdeczne podziękowanie i wyrażam im me zupełne uznanie życząc dalszej owocnej pracy ku chwale Ojczyzny.

podpisał Dubiski 
Generał porucznik i dowódca.

Opracował: Bartłomiej Grabowski, źródła: M. Romeyko, Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa. Warszawa 1933; J. Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989; Dziennik personalny M.S.Wojsk. Nr 28 z 19.08.1922 r. , s. 330; A. Morgała, Samoloty w polskim lotnictwie morskim, Warszawa 1985, tom 27.