Franciszkanie w mieście Inowrocław XIII-XIX w.

Do dziś przetrwały tylko nieliczne ślady po Braciach Mniejszych. Pozostałości klasztoru i kościoła św. Franciszka znajdują się pod powierzchnią placu Klasztornego i przylegających do niego obiektów.

Niegdyś w Inowrocławiu został założony jeden z pierwszych wczesnogotyckich ceglanych zespołów klasztornych w Polsce. Wielokrotnie przebudowywany dotrwał do XIX w. Po kasacie zakonu i zamknięciu przyklasztornej świątyni, proboszcz Maciej Schultz przeniósł niektóre elementy jej wyposażenia do fary, gdzie do dziś podziwiać możemy piękne rokokowe epitafium rodziny Radojewskich, obraz św. Józefa z Kupertynu czy odrestaurowywane barokowe ołtarze: z św. Antonim na czele, Matki Bożej Różańcowej oraz Zwiastowania NMP. Zachował się też dzwon z 1607 r., odlany na zamówienie gwardiana Mateusza Studzińskiego.

Początek historii Franciszkanów w mieście zbiega się z nadaniem prawa magdeburskiego przez Księcia Konradowica (lata 1237-1238). Pierwsi zakonnicy przybyli do Inowrocławia ze Śląska, w listopadzie 1238 r.

Konwent inowrocławski należał do prowincji czesko-polskiej, będąc przez kilkadziesiąt lat siedzibą kustodii (zwanej czasem kujawską), która jeszcze z XIII w. przeniesiona została do Gniezna. Pierwszym gwardionem i zarazem kustoszem był ojciec Mikołaj, który wspólnie z braćmi Gofredem i Wincentym pośredniczył w zażegnaniu sporu biskupa włocławskiego Michała z księciem pomorskim Świętopełkiem. Minoryci ściśle współpracowali z miejscowym dworem książęcym, a w ich klasztorze dochodziło do ważnych wydarzeń politycznych. Układ Eufrozyny i jej syna Władysława łokietka z Krzyżakami podpisany został w 1273 r. już w nowo wzniesionym kościele, którego wspaniała posadzka ma analogie na Wawelu. Franciszkanie odegrali ważną rolę podczas odbywającego się w Inowrocławiu procesu polsko-krzyżackiego (1320-1321), w którey czynnie zaangażowani byli lektorzy – Świętosław i Strogomir. W klasztorze gościł wyznaczeni przez papieża sędziowie z arcybiskupem Janisławem na czele. W grudniu 1338 r. w kościele św. Franciszka ogłoszony został pozew przeciw Krzyżakom na proces warszawski, na który przybyli członkowie konwentu.

W XV w. organizowane były odpusty 4 października w dzień św. Franciszka, który łączono z wielkimi jarmarkami na Rynku.

W XVII w. klasztor otrzymał od mieszczan dobra tj.: w Więcłowawicach, Rucewie, Trzaskach i Jacewie. Maciej Włodek ufundował renesansową kaplicę Wolskich dobudowana do południowej nawy kościoła. W 1654 r. odbywały się w klasztorze inowrocławskim obrady na życiem zakonnym.

Klasztor został zniszczony w czasie wojny ze Szwedami, a prawie wszyscy zakonnicy zabici w czasie walk. Po „potopie” zakonnicy powrócili aby wznowić nauki w Inowrocławiu. Próby odbudowania klasztoru nie udały się, a w mieście przebywało zaledwie 4-8 ojców i kilku braci. Ostatnim gwardianem był Kajetan Kisielewski, który zarządzał klasztorem przez 8 lat, aż do kasacji dokonanej dekretem króla Fryderyka Wilhelma III z 20 maja 1819 r. Zabudowania i grunty przeszły w ręce miasta, Na tych gruntach wzniesiona została szkoła realna w 1838 r. (obecnie Gimnazjum i Liceum im. Jana Kasprowicza).

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródło: E. Mikołajczak, Folder finansowany przez Inowrocław, Franciszkanie w Inowrocławiu.