Strony

STRONY

wtorek, 8 grudnia 2020

Piotrków Kujawski w 1860 r. - na podstawie opisu statystycznego

Miasto Piotrków (w 1860 r. miejscowość nie nosiła jeszcze przymiotnika Kujawski) znajdowało się w guberni warszawskiej, powiecie włocławskim, okręgu sądowym radziejowskim, dekanacie radziejowskim, parafii rzymskokatolickiej. W osadzie znajdowała się również bożnica – Okręg Wyznania Mojżeszowego Piotrków.

Piotrków założony został na zasadzie przywileju nadanego przez Augusta III, króla polskiego, w dniu 24 listopada 1730 r. nadanego na żądanie Bartłomieja Głębockiego, podkomorzego brzesko-kujawskiego, dziedzica wsi Piotrkowa.

Właściciele Piotrkowa przed erygowaniem miasta podzieli dobra na dwie części – byli to dwaj bracia, jeden ze swojej części utworzył miasto, drugi przeznaczył swoją część na kościół parafialny.

Mieszkańcy miasta z placów pod zabudowaniami opłacali dziedzicowi dóbr Piotrkowa czynsz z każdego placu od rs. 3 kop. 60 do rs. 4 kop. 50 – robocizny. Prawo propinacji, pobór targowy i jarmarczny należał do dziedzica miasta. Dominium divectrum należało do osoby prywatnej Wiel. Józefa Lasockiego, dziedzica.

Miasto zbudowane zostało na wzgórzu, w okolicy nie było lasów, jak podaje opis - miejscowość była zdrowa (z pewnością chodziło o epidemię, które dotykały wówczas mieszkańców Kujaw). Piotrków leży w odległości dwóch wiorst od linii demarkacyjnej odgraniczającej Prusy od Królestwa. Położenie pospolite, pod względem zdrowia dobre, ale co do podspecyfiki żadnego wdzięku nie przedstawiające – podawał opis statystyczny z 1860 r.

Przez miasto nie płynęła żadna rzeka. Najbliższa znajdowała się Wisła w punkcie miasta Włocławek, o wiorst 35; przez miasto nie przechodził: trakt bity i pocztowy – najbliższy przechodził przez Koło w powiecie konińskim. Okolica posiadała piaszczysty grunt. Do najbliższej stacji pocztowej w mieście Radziejów było 7 wiorst, do miasta Sompolna 14, Skulsk 14, Osięcin 18, Lubrańca 20, a Izbicy 21. Do Warszawy 195 wiorst.

Miasto graniczyło z folwarkiem Piotrków i probostwem Piotrków. W obrębie miasta znajdowało się 15 morgów, poza obrębem miasto nie posiadało gruntów. Posiadacze domów mieli tylko piece i małe ogrody. Nie było rolników mieszczan. Pod siedzibami było 7 mórg, pod kościołem i cmentarzami grzebalnymi 3 morgi, pod placami i ulicami 4 morgi.

Miasto nie posiadało folwarków, gruntów, łąk, pastwisk, lasów, zarośli, stawów, ani jezior.

Liczba mieszkańców Piotrkowa wynosiła w 1815 r. - 541, od 1816 do 1823 r. - 593, od 1824 do 1836 r. - 628, od 1837 do 1845 r. - 659, od 1846 do 1850 – 676, od 1851 do 1855 r. - 688, od 1856 do 1859 – 721 osób. Ludność utrzymywała się głównie z rzemieślnictwa, handlu i wyrobnictwa. Żydzi utrzymywali się również z handlu – głównie z przemycania towarów – jak było w opisie z 1860 r.

W Piotrkowie w 1860 r. zamieszkiwało 351 mężczyzn i 370 kobiet (721 Polaków). Podług wyznań: katolików 38, ewangelików 8, starozakonnych 675. Podług profesji i zatrudnienia: księży katolickich – 2, rabinów żydowskich – 1, urzędników – 2, nauczycieli rządowych – 1, szewców – 12, krawców – 29, garbarzy – 1, fabiarzy – 1, kołodziejów – 1, kowali – 2, mularzy – 3, młynarzy – 3, piekarzy – 7, płócienników – 1, rzeźników – 3, szklarzy – 2, stolarzy – 2, kupców – 1, kramarzy i handalarzy – 28. ogólnie utrzymywano się w Piotrkowie z rzemiosła i handlu, kramarszczyzny zbożem, wełną i drzewem.

Liczba domów mieszkalnych: murowanych 46, jednopiętrowych 1, drewnianych parterowych 9; Kościół parafialny 1; zajazd 1 i jedna karczma. Wymienione zabudowania były ubezpieczone w Towarzystwie Ogniowym na rs. 22.890.

W 1860 r. w Piotrkowie istniały ulice: Rynek, Senatorska, Kościelna, Dworska, Jurska, Włocławska, Krótka, przy ul. Kościelnej znajdował się kościół murowany, a przy ul. Jurskiej, bożnica żydowska z murem pruskim pod dachówką. W niektórych miejscach był ułożony bruk kosztem prywatnych właścicieli. Miasto nie posiadało kanałów odpływowych.

W mieście od dawnych czasów działał jeden cech rzemieślniczy – szewski. Jarmarków w mieście Piotrkowie odbywało się 6: w poniedziałek po Trzech Królach, w poniedziałek po 1-szej niedzieli postu, w piątek przed Kwietną Niedzielą, w poniedziałek po Wniebowstąpieniu Pańskim, w poniedziałek po św. Jakubie, w poniedziałek po św. Mikołaju. Targi uprzywilejowane były w każdą niedzielę, ale nie odbywały się. Na jarmarkach przedmiotem handlu była trzoda chlewna z okolicznych wsi i miasta, statki bednarskie, produkty stolarskie, szewskie i kramarszczyzna. Wartość sprowadzanych na jarmarki przedmiotów wynosiła rocznie około 6 tys. rubli.

W Piotrkowie znajdowały się budynki: Magistrat Miejski, Przykomorek Celny i Nadzorca Straży Granicznej. Istniała również szkoła elementarna, a także szynk wódki i piwa. Naczelnik Powiatu Włocławskiego sporządzając opis statystyczny Piotrkowa z 1860 r. rozwój miasta upatrywał w handlu z Inowrocławiem. Nadmienił, że potrzebna będzie droga „trakt bitny polepszy interes Piotrkowa...” Z opisu wnioskujemy, że miasto nie posiadało działalności rolniczej i przemysłowej. Brak zbiorników wodnych wykluczał rybołówstwo, a brak gruntów rolnych rolnictwo. Piotrków nie posiadał fabryk. Większość mieszkańców utrzymywała się zatem z wyrobnictwa i handlu towarowego.


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, na podstawie Opisu statystycznego miasta Piotrkowa spisanego dnia 2/14 czerwca 1860 r., a także artykuł: M. Gruszczyńska, Opis statystyczny Piotrkowa Kujawskiego z 1860 r. [w:] Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, Miasta Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XX 2., tom. 12, Włocławek 1998; Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, zespół akt: Komisja Woj, Mazow. I Rząd Gubernialny Warszawski, lata 1793-1914, sygn. 4301; M. Borucki, Ziemia kujawska pod względem historycznym, geograficznym, archeologicznym i statystycznym, Włocławek 1882; Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1887, t. VIII; Miasta polskie w tysiącleciu, Wrocław-Warszawa- Kraków 1965, t. I.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz