Wiek XIX dla Gniewkowa to czas nieustających walk z germanizacja pruską oraz kształtowanie się miasta z przewagą gospodarki rolniczej na drobno-towarową. W czasie kampanii Napoleona, Henryk Dąbrowski w dniu 3 grudnia 1806 r. mianował dowódcą pospolitego ruszenia województwa inowrocławskiego Kazimierza Sokolinickiego.
Jego wojsko brało udział w walce o Słupsk. Wyróżnili się w niej porucznik Wincenty Rudnicki, Tomasz Klęczyński i pocztowy Warszewecki. Cała trójka z chorągwi inowrocławskiej.
Henryk Dąbrowski ze swym korpusem stanął w Bydgoszczy 20 stycznia 1807 r. Do punktu zbornego w Bydgoszczy wojska województw gnieźnieńskiego i rawskiego, w sile 451 ludzi i 480 koni oraz woj. sieradzkiego i ziemi wieluńskiej – 1064 ludzi i 1126 koni – przechodziły przez Gniewkowo.
W czasie wojny polsko-austriackiej w 1809 r. i wyprawy brygady generała Mohra na Toruń, do Gniewkowa w maju tego roku, wkroczyły wojska austriackie. W mieście stacjonował dywizjon cesarskich szwoleżerów i dywizjon Włochów. Wojska te, po krótkim pobycie, opuściły miasto.
Z początkiem XIX w., w części Kujaw i w Gniewkowie została zniesiona okupacja pruska.
W wyniku zwycięstwa Napoleona nad armią pruską pod Jeną i walkami powstańczymi na terenie Wielkopolski doszło do utworzenia Księstwa Warszawskiego. Z Gniewkowa i okolicznych osad Napoleon utworzył tzw. „Lenność cesarską gniewkowską:, którą nadał swemu generałowi Suchetowi.
Po zwycięstwie wojsk rosyjskich nad Napoleonem w 1813 r., na teren Kujaw wkroczyły wojska rosyjskie. Ostatecznie po kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Gniewkowo ponownie dostało się pod zabór pruski. W tym czasie Gniewkowo liczyło ok. 600 mieszkańców i do połowy XIX w. nie następują zmiany w charakterze miasta, jak i w liczbie jego mieszkańców.
Po roku 1843, a szczególnie od 1873, dokonał się przełom w charakterze gospodarczym miasta i rejonu gniewkowskiego. W roku 1843 miasto uzyskuje dogodne połączenie z Toruniem i Inowrocławiem poprzez wybudowaną szosę, a w roku 1873 oddana zostaje do użytku w tym samym kierunku dwutorowa linia kolejowa.
Miasto zaczęło kwitnąć, rozwijał się przemysł. Powstały takie zakłady jak: cegielnia parowa w Michałowie, zatrudniająca w najlepszych swych latach ponad 100 osób oraz cukrownia we Wierzchosławicach, która w tym okresie eksportuje cukier nawet do USA i Anglii. Powstał w Gniewkowie zakład budowy i naprawy maszyn rolniczych, który jednocześnie zajmował się wypożyczaniem pługów i młocarni parowych.
Pod koniec XIX w. powstaje także kilka nowych zakładów prawy, takich jak: dwa młyny i dwa tartaki parowe.
2 grudnia 1895 r. miasto liczy 2.820 mieszkańców. Tak duża ilość mieszkańców w porównaniu do poprzedniego wieku spowodowana była napływem ludności niemieckiej i żydowskiej do miasta, a także rozwojem gospodarczym.
W roku 1880 zameldowanych było w Gniewkowie 170 Żydów, właścicieli zakładów przemysłowych, rzemieślniczych i handlowych, a także robotników.
W 1877 r. na 60 kupców i restauratorów aż 40 było Niemcami, w tym 24 pochodzenia żydowskiego, mimo że ludność miasta w zdecydowanej większości była Polakami. We wszystkich instytucjach państwowych i samorządowych zatrudnieni byli z reguły Niemcy.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródło: M. Radecki, Gniewkowo 1268-1990, Wrocław 1993.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz