Inscenizacja Bitwy pod Płowcami 2019

Wczoraj, dnia 25 sierpnia 2019 w Płowcach odbyła się Wielka Inscenizacja Bitwy pod Płowcami. Naprzeciw siebie stanęło wojsko polskie dowodzone przez króla Władysława Łokietka i Krzyżacy. Łokietek i jego 4 tysiące rycerstwa spotkał oddziały krzyżackie, które szły w stronę Brześcia Kujawskiego. Zaatakował ich i wygrał bitwę. Główny oddział Krzyżaków wówczas wrócił i doszło do nierozstrzygniętej bitwy z Polakami. Ostatecznie Krzyżacy wycofali się do Torunia.

Wojna o Kujawy – bitwa pod Płowcami

Brzaskiem 27 września 1331 r. Krzyżacy podzielili w Radziejowie swe wojska na trzy części, zamierzając przystąpić do oblężenia Brześcia Kujawskiego. Strażą przednią krzyżaków dowodził komtur Bałgi Henryk Reuss von Plauen, głównymi siłami Otton von Luterberg, strażą tylną wielki marszałek Dietrich von Altenburg.

Około godziny 9 rano, korzystając z silnej mgły, Władysław Łokietek podszedł osiem kilometrów do Radziejowa, w pobliżu wsi Płowce, do oddziału wielkiego marszałka von Altenburga rozpoczynając atak. Rozpoczęły się zacięte walki, w czasie których obie armie trzykrotnie nacierały na siebie i rozchodziły się, w celu chwilowego odpoczynku. W czasie zmagań bojowych padł koń krzyżaka niosącego wielki sztandar. W wojsku krzyżackim zapanowała chwilowa panika, co zręcznie wykorzystali rycerze Łokietka, otaczając i likwidując znaczny oddział krzyżaków. Do polskiej niewoli dostał się wówczas marszałek Dietriech von Altenburg, ranny w twarz, oraz 56 krzyżackich rycerzy. Koło południa w ręku Polaków znalazło się całe pole bitwy.

Między godziną 2-gą a 3-ą po południu nadeszły pod Płowce wojska krzyżackie z dwóch innych oddziałów von Plauena i von Luterberga, które na wieść o bitwie, odstąpiły od planów oblężenia Brześcia Kujawskiego. Polacy nie spodziewali się wznowienia bitwy, wśród rycerstwa polskiego było widać objawy zmieszania. Łokietek wziął do niewoli dowódcę przedniej straży Henryka von Plauena i nakazał chwilowy odwrót.

Po przegrupowaniu sił, władca Polski wznowił działania. W dniu 28 września, rycerstwo polskie było gotowe do walki. Krzyżacy wykorzystali ten moment i wycofali się do Torunia. Na polu bitwy pod Płowcami zostały niepogrzebane trupy krzyżackich rycerzy.

Bitwa pod Płowcami miała ogromne znaczenie moralne. Rycerstwo polskie przekonało się o sile własnego oręża, Krzyżacy musieli odstąpić od oblężenia Brześcia i chwilowo zrezygnować z planów zajęcia całych Kujaw. Zawiodły również ich plany połączenia z wojskami króla czeskiego Jana Luksemburczyka, które parę dni później wkroczyły do Wielkopolski. 

Kujawski biskup Maciej kazał po bitwie płowieckiej zebrać i pochować zwłoki poległych, a było ich 4187. Jak zanotowano później w kalendarzu katedry włocławskiej wśród poległych było znacznie więcej braci i ludzi zakonu. Czterdziestu znacznych jeńców krzyżackich spod Radziejowa przeprowadzono w triumfie do Krakowa, a o ich wykupienie Krzyżacy musieli toczyć długie rokowania z Łokietkiem.

Opracowanie B. Grabowski, źródła: J. Bieniak, Przynależność administracyjno-polityczna kasztelanii nadgoplańskich w latach 1267-1327, z. 20, Historia II, Toruń 1966, s. 61-62; M. Nielińska, Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296-1299 Studia Źródłoznawcze, t. XI, s. 21-80; Rys historyczny Kujaw do połowy XV wieku, publikacja J. Danielewicz i K. Rolirad, Bydgoszcz 1982; Z. Guldon, Lokacje miast kujawskich i dobrzyńskich w XIII-XXV w. „Ziemia Kujawska”, t. II.

660-lat Miasta Pakości

W sobotę, 24 sierpnia 2019 r., w Pakości Bractwo Wojowników Kruki zorganizowało "Kruczą Bryłę 2019". Był to festyn, rozpoczęty korowodem. Córka zachwycona była atrakcjami: turniej wojów, walka o most; ręczne wyrabianie laleczek; strzelanie z łuku; wyrabianie glinianych naczyń; pamiątkowa fotografia i inne gry i zabawy interaktywne.

Prawa miejskie nadano Pakości dnia 9 lutego 1359. Miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w pobliżu Inowrocławia, co sprzyjało handlowi i rozkwitowi osady. Pierwsze wzmianki o Pakości ukazały się w dokumentach w roku 1243. Po zaciętej obronie Pakość została zdobyta przez Krzyżaków w 1332 roku. Pakość otrzymała prawa miejskie na prawie magdeburskim.

Właściciele dóbr wsi Zblęg pow. radziejowski – rodzina Berndorff

Bogumił Bernsdorff  - rodzina właściciela Zblęga (powiat. Radziejowski), wywodziła się z terenów Niemiec, zamieszkała na terenach Wielkopolski w pierwszej połowie XVIII wieku (1740 rok). Początkowo rodzina Bernsdorff zakupiła Zielonkę (Jan Joachim Bernsdorff ojciec Karola, syn Maksymiliana), jednak nie gospodarzyła tam zbyt długo i wieś została sprzedana Mycielskim. Najstarszy syn Karola i Eleonory Albrecht – Bogumił ożenił się z Justyną z bojarskich i z nią miał syna Jana Nepomucyna, późniejszego kapitana wojsk polskich. Jan również mógł być dziedzicem dóbr wsi Zblęg.  Bogumił miał rodzeństwo: Franciszka, Augustyna i Karola.

Karol Bernsdorff był dzierżawcą Chełmc i Chełmiczek, brał udział w insurekcji w 1794 roku.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: A. Boniecki, Herbarz Polski, T. I, cz. 1, Warszawa 1899, s. 172; S. Uruski, Rodzina…, T. I, Warszawa, 1904, s. 147; J. Borkowski, Monografia wsi Zblęg, Tom XXIII, Brześć Kujawski 2013, s. 58.

90 lat funkcjonowania Kościoła pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Keuszwicy

Podczas Mszy świętej o godzinie 11:00 parafianie podziękowali Panu Bogu za 90 lat funkcjonowania świątyni.  Z tej okazji powstała wystawa historyczna przybliżająca dzieje kościoła i ludzi z związanych z parafią. Zapraszamy!!!

Pradzieje Inowrocławia

Pierwsi mieszkańcy na Kujawach pojawili się zapewne w zamierzchłych czasach, kiedy nastąpiło ocieplenie klimatu, na ziemiach powstał rozległy step, pokryty bujną roślinnością. Nasi przodkowie w walce o byt posługiwali się kamieniem i kośćmi zwierząt. Trudnili się myślistwem i prowadzili życie koczownicze.

Na Kujawach dokonano wielu licznych odkryć archeologicznych, daje to dziś obraz jak wyglądało życie koczowników w naszych okolicach.

Symbole dawnej epoki kamienia znajdowano w Wójcinie i w Parchaniu. Z paleolitu i mesolitu odnaleziono wiele narzędzi, najczęściej sporządzonych z rogu. Badacze odnajdowali ślady życia na tej ziemi w młodsze epoce kamienia około trzy tysiące lat przed naszą erą.

Ówczesna ludność posiadała umiejętność wyrabiania naczyń z gliny i zdobienia ich (ceramika wstęgowa i sznurowa). W wielu miejscowościach w okolicy Inowrocławia pochodzą narzędzia typu: młoty, siekiery i skrobacze sporządzone z krzemienia (Inowrocław, Gniewkowo, Chełmce, Szymborze, Szarlej, Strzelno, Kruszwica).

Czarnoziem kujawski związał nomadów z ziemią, człowiek zaczął przy pomocy prymitywnych narzędzi uprawiać rolę i hodować bydło. Znany był już wtedy jęczmień, które ślady odnaleziono na naczyniach neolitycznych w miejscowości Budy koło Strzelna. Wkrótce na Kujawach nadciąga lud z kulturą grobów megalitycznych. Są to charakterystyczne groby, które częściowo zachowały się do dzisiejszych czasów (Kopce kujawskie – Wietrzychowice i Sarnowo, Gaj i Obałki, Modliborzyce). Umarłych chowano w tym okresie w ziemi na wznak; groby miały kształt skrzyni w formie trapezu lub trójkąta. Budowano je z kamieni i pokrywano je kurhanem. Tego typu groby znajdowały się w Radziejowie, Osięcinach i Rzeszynku. Grobów tego typu znaleziono na tutejszym terenie stosunkowo dużo, nazywano je grobami kujawskimi (za: Oskar Kolberg).

Była to kultura rolnicza, groby z czasu neolitu natrafiono w Modlibirzycach, różniły się pozycją pochówku. Zmarłych chowano w pozycji skurczonej.

Około dwóch tysięcy lat przed nasza era rozpowszechnia się użycie nowego materiału do wyrobów – miedzi. Pozostałości wyrobów miedzianych znaleziono w Inowrocławiu i w Radojewicach. Miedź mieszano z cyną, powstał bronz, który dał początek nowej epoce. Z epoki brązu, w kótrej dominuje kultura przedłużycka i łużycka, pochodzą ozdoby i narzędzia z bronzu (branzolety, szpile, miecze) znalezione w Strzelnie, Kruszy Zamkowej, Rzeszynku, Wojdalu, Szarleju i innych miejscowościach. Kultura łużycka potrafiła też obrabiać złoto, świadectwo po tych technikach daje odnalezione ostrze sztyletu w okolicach inowrocławskich Mątew.

W okresie epoki brązu (1400-1200 lat p.n.e.) Kujawy zostały zajęte przez przedstawicieli kultury łużyckiej. Miejsce grobów szkieletowych zajmują groby popielnicowe, oraz liczne cmentarzyska tzw. „żalniki”, w których spalone na stosach ciała chowano w urnach. Żalniki odnaleziono w Modliborzycach, Lachmirowicach i Skalmirowicach. Budowano wówczas chaty z słupów drewnianych wbitych w ziemię i żerdzi przymocowanych do słupów i obrzuconych gliną (ślady po takiej chacie odnaleziono w Inowrocławiu).

W około siódmym wieku p.n.e. mieszkańcy poznali technikę obróbki żelaza. Odkrycie zapoczątkowało epokę żelaza, mieszkańcy dokonują wielu rewolucyjnych odkryć i zachodzą pewne zmiany w ich życiu. Naczynia gliniane z tego czasu maja już inną ornamentację, a groby są rodzinne (wykopaliska w Tucznie) skrzyniowe. Pojawiają się również groby obwarowane, podkloszowe (Szymborze, Przybysław, Bławat). W Inowrocławiu przy budowie „Solanek”, obok stawiku znaleziono dwa groby z naczyniami glinianymi, branzoletami, oszczepami i nożami żelaznymi. W jednym z grobów znaleziono urnę.

Odnaleziono również wiele monet rzymskich w Inowrocławiu, Złotowie pod Strzelnem, Słabęcinku. Możliwe, że przez Kujawy przechodziły karawany kupców. Pojawiają się drewniane warownie, które mają na celu zabezpieczyć ludność przed najazdami (tzw. wały szwedzkie – w Szarleju, Wielkiej Kołudzie, Lisewie Kościelnym, Kościelcu, Gniewkowie i Kruszy Zamkowej).

W piątym wieku p.n.e. pojawia się coraz więcej osad. Rozwija się rolnictwo i rzemiosło, a na urodzajnej glebie kujawskiej powstaje pierwsza organizacja polskiej państwowości, która później pod panowaniem Piastów rozwija się coraz potężniej.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski: źródła publikacje dotyczące wykopalisk profesora poznańskiego Zygmunta Zakrzewskiego; K. Kopeć, Przewodnik p Kujawach, Inowrocław 1933; Kujawy, cz. II. Dzieła wszystkie, t.4. Wrocław-Poznań 1962; fot. polskaniezwykła.

Ludwik Foterek (1892-1967)

Ludwik Foterek był rolnikiem i patriotą. Urodził się 10 sierpnia 1892 roku w Woli Kożuszkowej, jako syn Mateusza i Antoniny. Gospodarstwo rolne prowadził w Jeziorach Wielkich, gdzie mieszkał. Brał udział w powstaniu wielkopolskim na Kujawach. W okresie międzywojennym wiceprezes Kółka Rolniczego i zastępca sekretarza Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Siedlimowie. Zmarł 16 stycznia 1967 roku w Jeziorach Wielkich.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• Akta Starostwa Mogileńskiego sygn. 1091 k. 341-345 Rejestr Stowarzyszeń i Związków Zawodowych.
• Towarzystwo Powstańców i Wojaków w Siedlimowie żyje. W: Dziennik Kujawski nr 27 z 4.II.1927 r.
• Księga Zgonów USC w Strzelnie poz. 20/1967.
• H. Łada, Wybitniejsi działacze organizacji na Kujawach 1864-1939, Inowrocław 1984.

Dawne osadnictwo na terenie miasta Radziejowa

Region kujawski obfity jest w żyzne gleby, które były atrakcyjnym miejscem pod budowę osad w zamierzchłych czasach. Do rozwoju osadnictwa na tych terenach, oprócz rolnictwa, przyczyniły się też: sieć dróg lądowych i bliskość jezior i rzek. 

Lokalizacja pierwotnego, wczesnośredniowiecznego Radziejowa, jest nadal zagadką, którą mogą rozwiązać dalsze badania. Punktem, który powinien zostać przebadany, pod względem archeologicznym jest Stary Radziejów, wieś położona około 4 km od miasta. Dotychczasowe znaleziska nie dają pewności, czy we wsi istniała osada zlokalizowana na wyniosłości morelowej. Na podstawie prac archeologicznych, przeprowadzonych w 1956 r. wiemy, że istniało osadnictwo na „wzgórzach’ morenowych i u podnóża miasta Radziejowa.

Na tych terenach zamieszkiwał tzw. lud kultury ceramiki wstęgowej rytej (cywilizacja naddunajska). Mieszkańcy tej kultury zajmowali się uprawą ziemi przy pomocy kamiennych lub kościanych motyk. Uprawiano: pszenice, żyto, jęczmień, proso, owies. Możliwe też, że uprawiane były rośliny strączkowe. Zajmowano się hodowlą zwierząt domowych: krów, kóz, owiec i świń. Ludność tej kultury łowiła ryby i polowała na zwierzynę leśną. Lasy również dostarczały żywności, były również punktem zaopatrzeniowym w zioła.

Narzędzia produkowano ze skał drobnoziarnistych i łupków krzemiennych. Posługiwano się naczyniami garncarskimi, glinianymi. Ludność zamieszkiwała tereny w pobliżu rzek i jezior. Budowano domy naziemne w konstrukcji słupkowej.

Archeolodzy dokonali odkryć w tym regionie, z epoki brązu i żelaza. Z przedmiotów metalowych znaleziono groty strzał i rak żelazny. Odnaleziono ciekawą zapinkę, wykonaną z brązu, pochodzącą z V lub początku VI wieku.

W czasie okresu epoki żelaza panował wśród ludów zamieszkujących tereny radziejowskie, zwyczaj palenia zwłok. Taka forma pochówku istniała zapewne, jeszcze w czasach wczesnopiastowskich do połowy XIII wieku. Możliwe, że w tej epoce powstał gród obronny, ludność stała się społeczeństwem feudalnym. Stopniowo zaczęli pojawiać się rzemieślnicy, zajmujący się obróbką drewna, tkactwem, garbarstwem, obróbką kości i rogu, kowalstwem, odlewnictwem, złotnictwem i innymi. Podstawą gospodarki wczesnośredniowiecznej było rolnictwo, bartnictwo, rybołówstwo, myślistwo i zbieractwo. Zaczęto uprawiać drzewa owocowe, kwiaty i warzywa, powstawały pierwsze młyny wodne. Zwyczaj kremacji zmarłych zastąpił obrządek pogrzebowy. Takie przemiany zmieniły wieś-osadę Radziejów w miasto, w XIII wieku. Radziejów stał się cennym dla Piastów miastem, przez które przebiegały szlaki handlowe. Wkrótce pojawiły się w mieście kościoły i zamek. Przygraniczne miasto kujawskie spełniało funkcję wojskowe i sądownicze, odgrywając w Polsce dzielnicowej ważną rolę strategiczną i propagandową w wojnie z Zakonem Krzyżackim i Czechami.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: L. Gabałówna, A. Nowakowski, Wykopaliska w Radziejowie w 1960 r., Z. Wojciechowski, Państwo polskie w wiekach średnich, dzieje ustroju, s. 247; M. Borucki, Ziemia Kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, s. 208-209; S. Weyman, Cła i drogi handlowe w Polsce piastowskiej, s. 105; B. Krygowski, Geografia fizyczna niziny Wielkopolskiej, s. 16; T. Lalik, Geneza sieci miasteczek w Polsce średniowiecznej, s. 116. Fot. Kopiec pod Płowcami lata 30-te XX w. ze zbiorów Z. Krysiaka.

Zofia Molenda (1929-2016)

Zofia Molenda (ps. Sonia, Ewa) ur. 10.08.1929 w Redecz Krukowy, powiat radziejowski, córka Stanisława i Bronisławy z domu Kamionka, łączniczka w powstaniu warszawskim w 1944 r. Jako strzelec brała udział w powstaniu warszawskim (w konspiracji 1939-1944) w Armii Krajowej, batalionie "Miotła" oddział "Radosław". Przeszła szlak bojowy z Woli przez Stare Miasto, kanałami do Śródmieście Północ i Śródmieście Południe. Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Zmarła 9 stycznia 2016 r.

W czasie 63 dni walk w Warszawie zabitych zostało ponad 60 proc. żołnierzy batalionu. Za wybitne męstwo w powstaniu 33 zostało odznaczonych najwyższym bojowym odznaczeniem – krzyżem Virtuti Militari. Dziś powstańców z Miotły upamiętnia kamień na rogu ulic Stawki i Dzikiej.

Po kapitulacji powstania część żołnierzy Miotły ukryła się przed Niemcami i nie poszła do niewoli. Prowadzono dalej działalność konspiracyjną w podwarszawskich miejscowościach. Miotlarze wsławili się między innymi rozminowaniem 14 stycznia 1945 roku wiaduktu z Ursusa do Gołąbek i hal fabrycznych Państwowych Zakładów Inżynierii "Ursus", co uratowało te obiekty przed całkowitym zniszczeniem. Żołnierze dostali się na teren fabryki i przecięli przewody między gniazdami ładunków wybuchowych oraz kable do ich odpalania. Inna grupa batalionu, pod dowództwem kapitana Tadeusza Janickiego "Czarnego", stanowiła w tym czasie jeden z oddziałów ochrony Komendy Głównej Armii Krajowej w Częstochowie.

Po wojnie miotlarze byli prześladowani przez komunistyczne władze. Dziś tradycje bojowe ich batalionu dziedziczy jeden z oddziałów elitarnej Jednostki Wojskowej Komandosów z Lublińca. Przejęli je w lutym 2014 roku za zgodą Środowiska Byłych Żołnierzy Batalionu "Miotła". Dwie inne grupy tej jednostki kontynuują już tradycje baonów Zośka i Parasol. 

Oprac. Bartłomiej Grabowski, źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego; fot. IPN - Batalion Miotła po przejściu kanałami do Śródmieścia.