Pradzieje Inowrocławia

Pierwsi mieszkańcy na Kujawach pojawili się zapewne w zamierzchłych czasach, kiedy nastąpiło ocieplenie klimatu, na ziemiach powstał rozległy step, pokryty bujną roślinnością. Nasi przodkowie w walce o byt posługiwali się kamieniem i kośćmi zwierząt. Trudnili się myślistwem i prowadzili życie koczownicze.

Na Kujawach dokonano wielu licznych odkryć archeologicznych, daje to dziś obraz jak wyglądało życie koczowników w naszych okolicach.

Symbole dawnej epoki kamienia znajdowano w Wójcinie i w Parchaniu. Z paleolitu i mesolitu odnaleziono wiele narzędzi, najczęściej sporządzonych z rogu. Badacze odnajdowali ślady życia na tej ziemi w młodsze epoce kamienia około trzy tysiące lat przed naszą erą.

Ówczesna ludność posiadała umiejętność wyrabiania naczyń z gliny i zdobienia ich (ceramika wstęgowa i sznurowa). W wielu miejscowościach w okolicy Inowrocławia pochodzą narzędzia typu: młoty, siekiery i skrobacze sporządzone z krzemienia (Inowrocław, Gniewkowo, Chełmce, Szymborze, Szarlej, Strzelno, Kruszwica).

Czarnoziem kujawski związał nomadów z ziemią, człowiek zaczął przy pomocy prymitywnych narzędzi uprawiać rolę i hodować bydło. Znany był już wtedy jęczmień, które ślady odnaleziono na naczyniach neolitycznych w miejscowości Budy koło Strzelna. Wkrótce na Kujawach nadciąga lud z kulturą grobów megalitycznych. Są to charakterystyczne groby, które częściowo zachowały się do dzisiejszych czasów (Kopce kujawskie – Wietrzychowice i Sarnowo, Gaj i Obałki, Modliborzyce). Umarłych chowano w tym okresie w ziemi na wznak; groby miały kształt skrzyni w formie trapezu lub trójkąta. Budowano je z kamieni i pokrywano je kurhanem. Tego typu groby znajdowały się w Radziejowie, Osięcinach i Rzeszynku. Grobów tego typu znaleziono na tutejszym terenie stosunkowo dużo, nazywano je grobami kujawskimi (za: Oskar Kolberg).

Była to kultura rolnicza, groby z czasu neolitu natrafiono w Modlibirzycach, różniły się pozycją pochówku. Zmarłych chowano w pozycji skurczonej.

Około dwóch tysięcy lat przed nasza era rozpowszechnia się użycie nowego materiału do wyrobów – miedzi. Pozostałości wyrobów miedzianych znaleziono w Inowrocławiu i w Radojewicach. Miedź mieszano z cyną, powstał bronz, który dał początek nowej epoce. Z epoki brązu, w kótrej dominuje kultura przedłużycka i łużycka, pochodzą ozdoby i narzędzia z bronzu (branzolety, szpile, miecze) znalezione w Strzelnie, Kruszy Zamkowej, Rzeszynku, Wojdalu, Szarleju i innych miejscowościach. Kultura łużycka potrafiła też obrabiać złoto, świadectwo po tych technikach daje odnalezione ostrze sztyletu w okolicach inowrocławskich Mątew.

W okresie epoki brązu (1400-1200 lat p.n.e.) Kujawy zostały zajęte przez przedstawicieli kultury łużyckiej. Miejsce grobów szkieletowych zajmują groby popielnicowe, oraz liczne cmentarzyska tzw. „żalniki”, w których spalone na stosach ciała chowano w urnach. Żalniki odnaleziono w Modliborzycach, Lachmirowicach i Skalmirowicach. Budowano wówczas chaty z słupów drewnianych wbitych w ziemię i żerdzi przymocowanych do słupów i obrzuconych gliną (ślady po takiej chacie odnaleziono w Inowrocławiu).

W około siódmym wieku p.n.e. mieszkańcy poznali technikę obróbki żelaza. Odkrycie zapoczątkowało epokę żelaza, mieszkańcy dokonują wielu rewolucyjnych odkryć i zachodzą pewne zmiany w ich życiu. Naczynia gliniane z tego czasu maja już inną ornamentację, a groby są rodzinne (wykopaliska w Tucznie) skrzyniowe. Pojawiają się również groby obwarowane, podkloszowe (Szymborze, Przybysław, Bławat). W Inowrocławiu przy budowie „Solanek”, obok stawiku znaleziono dwa groby z naczyniami glinianymi, branzoletami, oszczepami i nożami żelaznymi. W jednym z grobów znaleziono urnę.

Odnaleziono również wiele monet rzymskich w Inowrocławiu, Złotowie pod Strzelnem, Słabęcinku. Możliwe, że przez Kujawy przechodziły karawany kupców. Pojawiają się drewniane warownie, które mają na celu zabezpieczyć ludność przed najazdami (tzw. wały szwedzkie – w Szarleju, Wielkiej Kołudzie, Lisewie Kościelnym, Kościelcu, Gniewkowie i Kruszy Zamkowej).

W piątym wieku p.n.e. pojawia się coraz więcej osad. Rozwija się rolnictwo i rzemiosło, a na urodzajnej glebie kujawskiej powstaje pierwsza organizacja polskiej państwowości, która później pod panowaniem Piastów rozwija się coraz potężniej.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski: źródła publikacje dotyczące wykopalisk profesora poznańskiego Zygmunta Zakrzewskiego; K. Kopeć, Przewodnik p Kujawach, Inowrocław 1933; Kujawy, cz. II. Dzieła wszystkie, t.4. Wrocław-Poznań 1962; fot. polskaniezwykła.