Edward Trzciński (1874-1948)

Dr Edward Trzciński, polityk, działacz społeczny; urodził się 14 lutego 1874 roku w Popowie koło Kruszwicy. Syn Tadeusza i Anny z domu Modlińskiej. Po ukończeniu inoworcławskiego gimnazjum studiował początkowo na Uniwersytecie w Berlinie, gdzie w 1895 roku otrzymał pierwsza nagrodę za pracę konkursową pt. „Wpływ lasów na klimat”, a później na Uniwersytecie w Monachium. W 1897 roku ukończył studia i otrzymał dyplom doktora wszechnauk społecznych z predykatem (orzeczeniem) „sumna cum lauda” (najwyższej pochwały) na podstawie rozprawy „O rozwoju spółek polskich w Księstwie i Prusach Zachodnich”. Następnie odbył studia i praktykę rolniczą.

W 1899 roku kupił majątek ziemski w miejscowości Gocanówko w powiecie strzelińskim. W tym samym roku wybrany został do Wydziału Powiatowego, a kilka lat później do Powiatowego Komitetu Wyborczego. Przez kilka lat pełnił funkcję starosty Stowarzyszenia „Straż”.

Od 1903 roku był wicepatronem Kółek Rolniczych w swoim powiecie. Sześć lat później został członkiem Rady Głównej Polskiego Towarzystwa Demokratycznego w Poznaniu. W latach 1908-1912 posłował z okręgu wyborczego krotoszyńsko-koźmińskiego do parlamentu rzeszy niemieckiej. W swoich przemówieniach publicznych występował przeciwko ustawie osadniczej, przeciwko dodatkom kresowym dla urzędników niemieckich na ziemiach polskich, domagał się dla Polaków prawa zrzeszenia się i nauki w języku polskim. Wzywał społeczeństwo polskie do podnoszenia oświaty, „jako podstawy naszego rozwoju i odrodzenia naszego”. Na jednym z wieców w okresie strajków szkolnych powiedział; (…) W obronie języka ojczystego w religii mamy za sobą prawo natury, prawo boskie i prawo pisane. Mając słuszność po swojej stronie, nie odstąpimy od praw naszych, zniesiemy wszystkie cierpienia i prześladowania na wzór pierwszych męczenników”.

W 1911 roku na wiecu przedwyborczym w Inowrocławiu poruszył m.in. sprawę utrzymania ziemi w polskich rękach. „Nie wolno nam – powiedział – naszej ziemi nie tylko zaprzepaszczać lecz także nie wolno nam jej sprzedawać bez potrzeby. Ziemi nie wolno uważać za towar, to tu dusza narodu i jak słusznie powiedziano już – ile ziemi tyle Ojczyzny. Spełniać nam należy gorliwe obowiązki, dzieci nauczać w języku ojczystym, przestrzegać hasła „swój do swego”. Wszyscy poczuwać się musimy do pracy społecznej, oświecać się, oszczędzać a nie będziemy się potrzebowali obawiać przyszłości”.

Dnia 16 kwietnia 1910 roku ożenił się w Warszawie z Jadwigą Ostrowską, córką Władysława i Marii z Ośiałowskich właścicieli dóbr Ślężan w województwie warszawskim. Na początku 1918 roku był delegatem swego powiatu do Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu.

W czasie powstania wielkopolskiego był wiceprezesem Powiatowej Rady Ludowej w Strzelnie i mężem zaufania Straży Ludowej na terenie parafii Chełmce. Działacz plebiscytowy na rzecz Górnego Śląska.

W 1921 roku na wiecu w Strzelnie mówił o historii Śląska i wykazał przysługujące Polsce prawo do tej prastarej ziemi piastowskiej.

W okresie międzywojennym aktywny działacz kółek rolniczych, prezes Związku Producentów Rolnych, członek zarządu powiatowego Związku Obrony Kresów Zachodnich w Strzelnie oraz sekretarz Towarzystwa Rolniczego Inowrocławsko-Strzelińskiego. Na zebraniach organizacji rolniczych występował często z fachowymi referatami i odczytami. Zalecał uprzemysłowienie rolnictwa”. „Do rozwoju rolnictwa – powiedział w 1924 roku – prowadzą dwie drogi: jedna zależna od polityki gospodarczej rządu, a druga nie mniej potrzebna jest oszczędność samych rolników'.

W 1927 roku został wybrany do zarządu powiatowego Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych w Strzelnie. Był długoletnim i zasłużonym prezesem Kółka Rolniczego w Chełmcach, członkiem zarządu Związku Ziemian w Inowrocławiu i zarządu wojewódzkiego organizacji ziemiańskiej w Poznaniu. Ponadto brał udział w życiu gospodarczym.

Przewodniczył Radzie Nadzorczej Spółdzielni Mleczarskiej, był członkiem zarządu Spółdzielni 'Rolnik” i Cukrowni „Kruszwica”, współpracował w budowie dużego młyna w Kruszwicy oraz zasiadał w Radzie Nadzorczej Banku Cukrownictwa w Poznaniu. Wspierał finansowo wiele akcji charytatywnych.

Odznaczony został Medalem Niepodległości i Złotym Krzyżem Zasługi. Po wejściu Niemiec hitlerowskich został aresztowany i osadzony w inowrocławskim więzieniu. Po wyjściu z więzienia, pozostały okres okupacji spędził w województwie krakowskim. Po wojnie zamieszkał w Inowrocławiu. Zmarł 28 listopada 1948 roku w Inowrocławiu.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• Z Monachium piszą nam. W: Dziennik Kujawski nr 19 z 24.I.1897 r.
• Ślub. W: Dziennik Kujawski nr 89 z 20.IV.1910 r.
• Polskie Towarzystwo Demokratyczne. W: Dziennik Kujawski nr 117 z 26.V.1909 r.
• Wczorajszy więc wyborczy w Żninie. W: Dziennik Kujawski nr 127 z 8.VI.1909 r.
• Księga Zgonów USC w Inowrocławiu poz. 492/1948.
• H. Łada, Wybitniejsi działacze organizacji rolniczych na Kujawach 1864-1939, Inowrocław 1984.