Strony

STRONY

wtorek, 4 grudnia 2018

Uruchomienie szkoły w Kruszwicy 1836 r.


Po długich staraniach otwarto szkołę symultanną w Kruszwicy, w 1836 r. Mieszana wyznaniowo młodzież, chodziła do wynajętego budynku, który od tej pory stał się szkołą. Nauczał w niej Panert, ewangelik, ze szkołą związany do 1845 r., przeniesiony następnie do Rożniat. Posadę po nim objął Jan Schunke. Z Kruszwicy-miasto chodziło do szkoły 46 dzieci, z Kruszwicy-wsi 77, z Świątnik 11, razem 134, z czego 98 katolików i 36 ewangelików.

Liczba dzieci tej szkoły rosła, potrzeba zmusiła mieszkańców Kruszwicy do dalszej rozbudowy placówek oświatowych w mieście.

Za pośrednictwem inspektora szkolnego – prałata Osińskiego, gmina uchwaliła budowę szkoły w Kruszwicy-wsi na gruncie kościelnym, na którym stała kaplica św. Stanisława. Prócz ziemi kapituła udzieliła gminie szkolnej 430 tal. Bezprocentowej pożyczki, a regencja – subsydium w wysokości 800 tal. Budowę szkoły rozpoczęto w 1858 r., a w 1859 r. oddano ją do użytku. Koszta budowy szkoły wynosiły 5000 talarów. W południowym szczycie znajdowała się izba lekcyjna o wymiarach 9,5x5,4x2,8 m. Mieszkanie nauczyciela w północnym szczycie składało się z jednego pokoju, kuchni, skrytki i spiżarni.

Szkołę katolicką otwarto z dniem 1.X.1859 r. Obowiązki nauczyciela powierzono Konstantemu Jaskólskiemu z Kłecka z uposażeniem rocznym: 102 tal. W gotówce, z których gmina, szkolna płaciła 68 tal., kapituła 36 tal, w naturaliach otrzymywał 10 korców zboża i 4 morgi ziemi z folwarku Gopło. Ziemia była znacznie oddalona od szkoły, ponadto jej połowa była mało urodzajna, toteż posadę tą uważano jako jedną z najgorszych w powiecie inowrocławskim.

Z chwilą otwarcia szkoła katolicka przejęła od szkoły symultannej (dwuwyznaniowej) 102 katolickich dzieci, które mówiły tylko po polsku. Inspektorem lokalnym był w tym czasie prałat Błaszkiewicz, a inspektorem powiatowym proboszcz Kapczyński ze Strzelna.

W szkole uczono tygodniowo ogółem 32 godziny, a mianowicie: 6 godzin religii, 2 godz. pisania samodzielnego, 4 godz. ćwiczeń w mówieniu, 4 godz. czytania po polsku i tyle samo po niemiecku, dodatkowo nauczano rachunków i śpiewu.

W dniu 8.XII.1862 r. regencja bydgoska mianowała nauczycielem Aleksandra Woydycha z Chodzieży, który został w dniu 14.II.1863 r. zaprzysiężony i wprowadzony w urząd przez ówczesnego landrata Heynego z Inowrocławia. W tym samym roku ustanowiono dla szkoły drugi etat nauczycielki, którego dotacja wynosiła rocznie 102 tal. W gotówce i 12,5 korców zboża wartości 12 tal. I 28 gr.

Powodzenie Prus w wojnie z Francją w 1871 r. wywołało wybujały nacjonalizm. Spowodował on germanizację obcych narodowości, a przede wszystkim Polaków. Równocześnie walka rządu pruskiego z polskością, tzw. „Kulturkampf”, powstała wskutek oparcia polityki rządu na żywiołach liberalnych i protestanckich, połączyła się z prądami nurtującymi w społeczeństwie i te prądy odbiły się ciężko na losach szkoły elementarnej w zaborze pruskim. Punktem wyjścia była tu ustawa z 11.III.1872 r., oddająca wszystkie szkoły pod wyłączny nadzór państwa i znosząca jednocześnie wszystkie przeciwne w tej sprawie rozporządzenia. Godność inspektora szkolnego miała być według rozporządzenia min. Falka odebrana przede wszystkim księżom polskim, którzy jako inspektorowie szkolni przyczynili się w szkołach polsko-katolickich do zaniedbywania nauki języka niemieckiego. Szkoła ludowa miała być odtąd miejscem, „skąd miał być krzewiony język niemiecki, niemieckie obyczaje i niemiecki sposób myślenia”.

Z dniem 1.X.1872 r. został mianowany pierwszym świeckim powiatowym inspektorem szkolnym nauczyciel Seminarium Nauczycielskiego w Bydgoszczy Otto Binkowski, który w tym roku przewodniczył pierwszej konferencji dla nauczycieli z południowej części powiatu inowrocławskiego, odbytej w tutejszej szkole. W 1874 r. inspektor szkolny zarządził odbywanie w roku 4 rejonowych konferencji nauczycielskich. Do rejonu Kruszwica włączono szkoły; Kruszwica, Rożniaty, Sławsko Wielkie, Łagiewniki, Marianowo, Polanowice, Słabęcin, Wola Wapowska, Bachorce, Głębokie, Gocanowo, Chełmce i Ostrowo nad Gopłem. Jako nowy przedmiot nauczania wprowadzono robótki kobiece, który powierzono żonie kierownika szkoły za wynagrodzeniem 12 tal. Rocznie. W tymże roku Powiatowy Inspektorat Szkolny wydał pierwszy jednolity plan nauczania dla wszystkich szkół powiatu. Z dniem 1.V.1875 r. wprowadzono, z powodu dużej liczby uczniów, naukę na dwie zmiany. W listopadzie tego samego roku odbył się w Inowrocławiu kurs metodyczny dla nauczycieli pod kierownictwem inspektora powiatowego. Dla udostępnienia nauczycielstwu wydawnictw pedagogicznych zorganizowano w 1876 r. w Inowrocławiu pierwszą nauczycielską i bibliotekę pedagogiczną, a w szkołach tworzono biblioteki uczniowskie. W chwili założenia biblioteka uczniowska w tutejszej szkole liczyła 40 książek.

Z dniem 20.XI.1883 r. powołano na drugą posadę nauczycielską Tollasa ze Strzelna. Szkoła stała się odtąd dwuklasową. Drugą klasę i mieszkanie dla nauczyciela wynajęto w mieście w domu Kubskiego za opłatą 525 marek rocznie. Już w 1886 r. uznano dom ten jako niezdatny dla szkoły, wobec czego gmina szkolna przeniosła klasę i mieszkanie do domu Meissenera. W następnym roku szkoła była już trzy-klasowa o 2 nauczycielach. Posadę drugiego nauczyciela objął drogą zmiany z nauczycielem Tollasem, przeniesionym do Strzelna, nauczyciel Wichrowski ze Strzelna, za odszkodowaniem ze strony Tollasa w kwocie 300 marek.

Na konferencji rejonowej odbytej w tutejszej szkole 22.IX.1887 r. inspektor szkolny podał do wiadomości nauczycielstwa, iż odtąd nie będzie wolno udzielać w szkole nauki języka polskiego.

W 1888 r. landrat wydał zarządzenie o kontroli czystości i higieny w szkołach przez miejscowych żandarmów. Gdy na mocy tego zarządzenia żandarm chciał przeprowadzić kontrolę, kierownik nie wpuścił go na teren szkoły i zażalił się u inspektora szkolnego. Dzięki tej interwencji tego rodzaju kontrole już się nie powtarzały.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, na podstawie publikacji M. Jackowiak, w: Monografia Kruszwicy, Toruń 1965. Fot. z: http://stopklatka.pl/

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz