Kruszwicka Gazownia pierwsza połowa XX w.

W Kruszwicy, w XX wieku działały, zgodnie z obowiązującymi regulaminami zatwierdzonymi przez Radę Miejską, następujące komisje: Ubogich, Budowlana, Rzeźni, Gazowni, Finansowa, Rewizyjna, Sanitarna, Wodna, Komisja dla propagandy, turystyki i upiększania miasta.

Gazownia została wybudowana w mieście w 1905 r., jej maksymalna sprawność wynosiła 150 tys m3 rocznej produkcji gazu. Rzeźnie w Kruszwicy wybudowano już w 1895 r. Wyposażona była w maszynę parową z kompresorem dla chłodni i 2 pompami mechanicznymi, kocioł parowy z pompą mechaniczną, wciągi mechaniczne, urządzenia kiszkarni oraz chłodnię z 10 pomieszczeniami.

Gazownia stała niedaleko wodociągów, w śródmieściu nad Gopłem, budynek produkcyjny już nie istnieje. Zbiorniki zostały rozmontowane i sprzedane, część z kilku km gazociągu może jeszcze istnieć, przynajmniej w starszych połączeniach mieszkalnych-kamienicach. Ponad 180 domów było przyłączonych siecią w latach 60-tych. Gazownia dostarczała surowca od 1905 do 1949 r. potem miasto zaopatrzyło się w elektryczność i lampy gazowe wyszły z użytku, jednak część infrastruktury podziemnej działała dalej i może istnieć, jak twierdzą mieszkańcy. Budynek Rzeźni stoi do dzisiaj (skrzyżowanie ulic: Powstańców Wielkopolskich i Goplańska), choć sam zakład już nie działa.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, materiały pochodzą z Zarys Monograficzny Kruszwica, pod red. J. Grześkowiaka 1965; rozmowa ze starszymi mieszkańcami Kruszwicy; fot. http://fotopolska.eu