Powstańcy Warszawscy z Kruszwicy i okolic - nowa książka

 

Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Planowane na kilka dni, trwało ponad dwa miesiące. Jego militarnym celem było wyzwolenie stolicy spod niezwykle brutalnej niemieckiej okupacji, pod którą znajdowała się od września 1939 r.

Brali w nim udział Kruszwiczanie i o tym właśnie jest moja książka, którą mam przyjemność zaprezentować tuż przed rocznicą wybuchu powstania.

Książka ma formę słownika, czyli w sposób alfabetyczny ułożone są nazwiska powstańców warszawskich związanych z Kruszwicą.

Jest to pozycja obowiązkowa dla fanów literatury historycznej, publikacja okolicznościowa będzie dostępna w bibliotekach.

Kruszwickie kamienice - Rynek 6

Budynek z około 1908-1910 roku, czyli obecna forma zapewne w początkach XX wieku. Budynek o cechach eklektycznych (neobarok). Zbudowany na miejscu pierwotnego. W 1810 roku działka zabudowana. W 1910 roku stał dom mieszkalny, stajnia ustęp, podwórze i ogród domowy. 

W 1929 roku pozwolenie na budowę budynku gospodarczego otrzymał właściciel. W 1846 roku  Schneider Jackob, 1865 - 1881 Konikus Adalbert von Kozlowski, 1897-1903 Peter i Cecilie Okoniewski, od 1903 roku szewc Józef Osiński, 1911 roku rzeźnik Julius Schwarz, 1922 roku rolnik Marcin Bugalski, 1928 roku Kulpiński Władysław.

Budyne usytuowany przy wschodniej pierzei drogi Rynku. Zwrócony frontem na zachód. Założony na planie litery U. Murowany, tynkowany, podpiwniczony. Dwu i półkondygnacyjny, pięcioosiowy od frontu. Dach kolankowy, kryty dachówką. W parterze, na lewej osi skrajnej - kryta brama wjazdowa, wiodąca na podwórze.

Brama i witryna sklepowa, wyznaczająca prawą, skrajną oś - zamknięte są łukiem odcinkowym. Pozostałe otwory okienne parteru i piętra są prostokątne, z tym, że skrajne okna na piętrze są trójdzielone. Natomiast okna poddasza, o charakterze nasardowym - półkoliste na skrajach, mają zróżnicowane zwieńczenia w i układzie alternacyjnym. Naroża budynku zaakcentowane są pozornymi ryzalitami, obejmującymi jedną oś i zwieńczone są pseudobarokowymi szczytami. Podział horyzontalny wyznaczają profilowane gzymsy międzykondygnacyjne oraz nadokienniki I piętro. Zachowana stolarka drzwiowa i okienna. 

Układ wnętrza trzytraktowy. W sieni drewniana klatka schodowa z tralkami. Zachowana jedna para drzwi eklektycznych na I piętrze. Strony masywne. Piwnice sklepione odcinkowo na dźwigarach. Więźba drewniana, o konstrukcji kolankowej. Oficyny z tego samego okresu.

Oprac. B. Grabowski, źródła; Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. I, nr 13, Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, Akta katastr. miasta Kruszwicy, WAPOT Inowrocław, Akta miasta Kruszwicy; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 rok, fot. T. II, neg. 6605/14, fot. kolorowa współcześnie 2024 r, autor.

Kruszwickie kamienice - Rynek 24

 

Budynek z początku XX wieku. Styl skromne cechy eklektyczne. W 1840 roku działka o powierzchni 63 na 30 metrów kwadratowych, zabudowa 78 na 20 metrów kwadratowych. 

W 1911 roku dom z zabudowanym podwórzem z ogrodem przydomowym przyległym do Rynku i Banhofstrase. Pole, pastwisko i łąka w części. W 1910 roku dom mieszkalny z dobudowaną kuchnią, ubikacją, podwórze i ogród domowy, a także stajnia zburzona w 1943 roku. W 1929 roku własność miasta Kruszwicy. W 1929 roku w budynku mieściła się kawiarnia "Goplanka" Tejkowskiego. 

Budynek usytuowany przy północnej pierzei rynkowej narożnikowo z ul. Niepodległości. Założony na planie litery L. Murowany, tynkowany, bez wystroju. Podpiwniczony, trzykondygnacyjny z balkonem w narożniku I-piętra. Dach dwuspadowy, kryty papą. Układ wnętrza dwutraktowy. W parterze znaczne przekształcenia. Więźba drewniana. Piwnice sklepione odcinkowo na dźwigarach. 

W 1936 roku budynek otrzymał nową elewacje.

Oprac. B. Grabowski, Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. II, nr 21, K. W. 603; Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, akta katastr. miasta Kruszwicy, 1910 roku, WAPOT Inowrocław, akta miasta Kruszwicy; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 rok, fot. T. II, nr 165, neg. 6603/3/77, fot. kolorowa autor, stan z 19.07.2024 r.

Kruszwickie kamienice - Rynek 8

Kamienica wzniesiona w latach 1909-1910. Styl o cechach secesyjnych. Budynek powstał na miejscu pierwotnego parterowego. W sierpniu 1909 roku otrzymano zezwolenie na budowę domu mieszkalnego dla kupca Schmeltera. Otrzymał ją budowniczy Carl Guenter z Kruszwicy. 

W 1931 roku dobudowano drugi komin, wykonano okna wystawowe, obniżono podłogi i strop w domu Piotrowskiego.

Właścicielami byli: w latach 1913-1928 kupiec Julius Schmelter, 1928-1930 Hans von Gierke z Polanowic, 1930-1939 Kazimierz Piotrowski, po 1945 roku własność miasta Kruszwica.

Budynek usytuowany przy wschodniej pierzei drogi Rynku, obok kościoła pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Zwrócony frontem na zachód. Założony na planie litery L. Murowany, tynkowany, podpiwniczony. Fasada rozczłonkowana nieregularnie. Trzy- i półkondygnacyjny. Zasadniczy podział elewacji frontowej- dziewięcioosiowy. Otwory w parterze o wykroju eliptycznym z wbudowanymi drzwiami i witrynami sklepowymi od prawej strony budynku oraz mieszkań po lewej.

Środkową partię budynku od strony prawej wypełnia wykusz obejmujący dwie górne kondygnacje. Pod nim umieszczone jest główne wejście. Zwieńczony jest wieżyczką zakończoną iglicą. Po jego lewej stronie trójosiowa część zwieńczona falistym szczytem, a kolejne dwie lewe osie pierwszego i drugiego piętra ujmują murowane lukarny. 

Dach kolankowy, kryty dachówką zakładkową. Układ wnętrza trzytraktowy. W sieni drewniana klatka schodowa z tralkami. Zachowana jedna para drzwi eklektycznych. Piwnice sklepione odcinkowo na dźwigarach. Więźba drewniana o konstrukcji kolankowej.

Prawdopodobnie elewacja frontowa zawierała pierwotnie wystrój sztukatorski, a przynajmniej otwory ujęte były stiukowymi opaskami.

Oprac. B. Grabowski, źródła; Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste, miasta Kruszwicy, T. III, nr 170, Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, Akta katastr. miasta Kruszwicy, WAPOT Inowrocław, Baukonsens, sygn. 213, Starostwo Strzelno, akta miasta Kruszwicy; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 rok, fot. T. I, neg. 6659/16, T. II, neg. 6605/12, fot. kolorowa autor, stan z czerwca 2024 r.

Kruszwickie kamienice - Rynek 19 (18)

Budynek powstał najprawdopodobniej w 1904 roku. Cechy zewnętrzne stylowe - secesyjne. Budowniczym był Karol Guenter z Kruszwicym a inicjatorem budowy - von Gierke z Polanowic (myślę, że chodzi o Hansa). 

Właścicielami byli: w latach 1939-1947 Anna Teofila Wiśniewska, 1847-1877 Martin Braun, 1877 Merens Souter, Bertha von Rosenberg, 1877-1892 aptekarz Ewald Schrade, 1892-1926 Walter Gierke, 1926-1931 Walentyna Jakubowska, 1931 Jankowski, 1965 Antoni Kowalski.

W roku 1904 działka była zabudowana. W 1910 roku dom mieszkalny z prawym skrzydłem, posiadał ubikację, podwórze i ogród, a także warsztat stolarski z remizą, stajnie, szopę z desek, kurnik i budynek mieszkalny w podwórzu. W 1929 roku otworzono Drogerię "Pod Lwem" - Jankowskiego. 

Obiekt usytuowany przy zachodniej pierzei drogi Rynku. Zwrócony frontem ku wschodowi. Założony na planie litery L. Murowany, tynkowany, podpiwniczony, półkondtgnacyjny. Dziewięcioosiowy od frontu. W parterze wbudowane witryny sklepowe i wejście główne umieszczone centralnie. Środkowa część fasady zamknięta z lewej strony wykuszem i przylegającymi doń balkonami. 

Dwie skrajne osie prawe, zaakcentowane balkonami wgłębnymi. Dach wielkopołaciowy, ukształtowany zgodnie z rozczłonkowaniem elewacji. 

Otwory okienne prostokątne, ujęte gładkimi opaskami. Naświetla okien I i II piętra podzielone na szereg mniejszych kwater. Balkony z dekoracją secesyjną. Ściany parteru częściowo boniowane w tynku. Naroża poszczególnych części obrzeżone pseudolistkami. Dach od frontu kryty dachówką, od podwórza papą. Częściowo zachowana stolarka drzwiowa (drzwi wejściowe) i okienna. Układ wnętrza dwutraktowy. W sieni drewniana klatka schodowa. Istniał piec kaflowy na I piętrze (1977). Więźba częściowo zmieniona drzwiowa. W piwnicach sklepienia odcinkowe na dźwigarach.

Oprac. B. Grabowski, źródła: Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. II, sygn. 26, Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, akta katastr. miasta Kruszwicy od 1910 roku; WAPOT Inowrocław, Akta miasta Kruszwicy od 1929 roku, Informacja ustna mieszkańców (77), Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 rok, fot. T. II, neg. 6603/8, fot. kolorowa autor, stan z 29.06.2024 r.

Kruszwickie kamienice - Rynek 14

Budynek z około połowy XIX wieku, nadbudowa 1900 rok. Styl - parter klasycyzm, piętro - eklektyzm i ujednolicenie elewacji.

W spisach widnieje działka przy Rynku, pole, łąka i pastwisko należące do działki w 1911 roku. Właścicielem w latach 1841-1868 roku Abraham Michaele, 1868-1901 roku - Ephraim Miodowski, 1901-1908 roku kupiec Stanisław Heil, od 1909 roku - kupiec Wacław Giżewski.W 1910 roku przy ulicy Marktplaz 11. W latach 1939-1945 - A. Hitlerplatz 14. 

W 1910 roku - dom mieszkalny ze skrzydłem bocznym lewym, dobudowanym prawym i podwórze, oficyna, stajnia, szopa, pralnia i kuchnia. w 1930 roku zezwolenie na budowę schodów betonowych dla Wacława Giżewskiego. 

Budynek usytuowany narożnikowo przy północnej pierzei Rynku i ul. Poznańskiej. Założony na planie zbliżonym do litery L. Podpiwniczony. Murowany, tynkowany, dwukondygnacyjny. Elewacja frontowa od placu rynkowego - pięcioosiowa, od ul. Poznańskiej - trzyosiowa, z jednoosiowym, ściętym narożnikiem. Okna o wykroju prostokątnym ujęte w tynkowe, profilowane opaski z gzymsami nadokiennymi wspartymi na konsolkach. Od frontu dwa wejścia (w tym jedno do sklepu) poprzedzone murowanymi przedprożami, między którymi znajduje się zejście do piwnic.

Okna poddasza okrągłe, rozmieszczone osiowo. W artykulacji poziomej dominują gzymsy rozdzielające kondygnacje. Dach dwuspadowy, kryty papą. Od podwórza wykusz z metalowymi, kręconymi schodami.

Układ wnętrza dwutraktowy z sienią na przestrzał. W trakcie frontowym sieni, wydzielona, drewniana klatka schodowa. Piwnice dwojakiego rodzaju: starsze drewnianymi belkami stropowymi i nowsze sklepione odcinkowo na dźwigarach. Więźba drewniana krokwiowo-jętkowa. Zachowana stolarka okienna i drzwiowa o cechach eklektycznych oraz piece (koniec lat 70-tych XX wieku, pierwsze piętro) i resztki sztukaterskiego wystroju wnętrz. ogrzewanie pierwotnie piecowe, oświetlenie elektryczne, kanalizacja.

Oprac. B. Grabowski, Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. III, k. 34, WAPOT Inowrocław, Akta miasta Kruszwicy, Baukonsens 1930 r., Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddz. Inowrocław, akta katastr.  miasta Kruszwicy od 1910 r., Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 r., fot. czarnobiałe T. II, neg. 6623/9/77, fot. kolorowa autor, stan z czerwca 2024 r.

Reklama maszyn do szycia z Inowrocławia 1893 r.

 

Źródło: DK nr 68, z 22.12.1893 r.

Kruszwickie kamienice - Rynek 15

Kamienica z około połowy XX wieku, nadbudowa z 1897 roku. Budynek powstał jako parterowy. W roku 1897 został podwyższony o jedną kondygnację. W tym też czasie powstała oficyna mieszkalna. Budynek posiada zewnętrzne cechy eklektyczne.

Oficyna - skrzydło dobudowane nie później niż w 1910 roku, kiedy to w źródłach wymienia się zabudowaną działkę miejską, na której istnieje: dom mieszkalny ze skrzydłem prawym i nowo dobudowanym lewym, a także ogród domowy, łąka i pole, powierzchnia 15 na 30 metrów kwadratowych. W roku 1935 stwierdza się nowe prace budowlane, które mogły dotyczyć mało istotnych przeróbek wnętrza i remontu.

Właścicielami działki byli w latach 1879-1881 - piekarz Simon Nowak, 1881-1905 - piekarz Marti Igła - inicjator rozbudowy domu, 1909 - rzeźnik Walentin Pogorzały, który widnieje w aktach jako właściciel jeszcze w latach 1926-1929.

Pozwolenie na przebudowę domu otrzymał piekarz Martin Igła w 1897 roku, projekt rysunków i elewacji wykonał w 1897 roku H. Jackowski, tj. plan sytuacyjny działki i zabudowy.

Obiekt usytuowany jest przy zachodniej pierzei drogi Rynku. Frontem zwrócony ku wschodowi. Zamknięty na planie zbliżonym do litery U, przy czym prawe skrzydło oficynowe przedłużone jest w kierunku zachodnim o przylegający budynek gospodarczy. 

Parter budynku głównego wykonany jest z cegły niewypalonej, piętro i zabudowa tylna - murowana. Dach dwuspadowy, kryty papą. Budowla jest dwukondygnacyjna, pięcioosiowa od frontu. W parterze wejście umieszczone na osi, po bokach wbudowane witryny sklepowe z drzwiami.

Piętro oddzielone podwójnym gzymsem międzykondygnacyjnym. Okna prostokątne ujęte w płaskie opaski zwieńczone są prostymi nadokiennikami i środkowym - trójkątnym. Pod okapem bliźniacze okienka strychowe rozmieszczone osiowo.

Układ wnętrza dwutraktowy, z sienią na przestrzał, w której drewniane schody z tralkami. Jeden piec kaflowy z 1919 roku (istniał jeszcze w 1977 roku). Więźba drewniana z końca XIX wieku. W oficynie prawej pomieszczenia kuchenne.

Oprac. B. Grabowski, źródła; Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. IV., sygn. 75; Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, Akta katastr. miasta Kruszwicy od 1910 r., WAPOT Inowrocław, Akta miasta Kruszwicy z roku 1897; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 r., fot. czarnobiałe T. I, neg. 6659/43, T. II, neg. 6603/11. 6603/12.

Kruszwickie kamienice - Rynek 16

Budynek wzniesiony około połowy XIX wieku, nadbudowa z 1888 roku. Obiekt powstał jako parterowy. W latach 1888/1889 został podwyższony o jedną kondygnację. Również z tego okresu pochodzi wystrój elewacji. Skrzydło oficynowe o charakterze gospodarczo-mieszkalnym z okresu nadbudowy. Zewnętrzne cechy stylowe - eklektyzm.

Właścicielami byli: w latach 1859-1867 Apolonia Kuropatwińska, w latach 1867-1872 Kirchert Gustaw Lange, krawiec Wilczyński Schlaume, od 1881 roku kupiec Edward Radziejewski, od 1882 roku kupiec Casimir Osiński, od 1883 roku rzeźnik Anton Kostusiak, od 1892 roku kupiec J. Ziółkowski.

Obiekt przy zachodniej pierzei Rynku. Zwrócony frontem na wschód. Zbudowany na planie zbliżonym do litery L. Składa się z budynku głównego i przylegającego od południa skrzydła oficynowego.

Budynek wykonany częściowo z cegły niewypalonej (parter). Piętro i oficyna - murowane. Dom nie jest podpiwniczony. Dwukondygnacyjnym pięcioosiowy od frontu. Dach dwuspadowy kryty papą. W parterze sklepy. 

Wejście główne umieszczone centralnie. Otwory w wykroju prostokątnym, w opaskach gładkich i profilowanych w tynku. Okna I-piętrze zwieńczone gzymsami nadokiennymi. Pod okapem bliźniacze okienka strychowe, rozmieszczone osiowo. Zachowana częściowo stolarka drzwiowa i okienna o cechach eklektycznych.

Układ wnętrza dwutraktowy z sienią naprzestrzał. W sieni drewniana klatka schodowa z tralkami. Na I-piętrze zachowany jeden kaflowy piec (1977 roku jeszcze stał). Więźba drewniana częściowo wymieniona. ogrzewanie pierwotne piecowe, oświetlenie elektryczne.

Oprac. B. Grabowski, źródła: Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. II, sygn. 296(8); Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 r., Fot. czarnobiała T. II., neg. 6602/12/77.

Kruszwickie kamienice - Rynek 17

Jedna ze starszych kruszwickich kamienic znajduje się przy Rynku. Styl klasycyzm. Jej budowę szacuje się na lata 1840-1850. Jest to budynek mieszkalny. W wykazie z 1913 roku położony na działce o powierzchni prawie 16 metrów kwadratowych.

Właścicielem w latach 1873-1883 był Antoni Kostusiak, 1883 roku ceglarz Herman Beuther, 1883-1895 kupiec Valentin Hartwich, od 1913 roku rzeźnik Zieliński. 

W 1910 roku budynek mieszkalny posiadał podwórze i ogród domowy, stajnie z warsztatem, która został zburzona już w 1912 roku. Na posesji znajdował się budynek boczny prawy na podwórzu zbudowany w 1912 roku.

Budynek usytuowany przy zachodniej pierzei Rynku. Założony na planie prostokąta. Od podwórza, po stronie lewej niewielka przybudówka, a po prawej budynek gospodarczy. 

Budynek wykonany w cegle surowej. Tynkowany. Parterowy z częściowo użytkowym poddaszem. Niepodpiwniczony. Dach dwuspadowy, kryty od frontu dachówką ceramiczną, od tyłu papą. W połaciach dachu świetliki, a od frontu dwie lukarny .Układ wnętrza dwutraktowy. Zachowana częściowo stolarka okienna i witryny sklepowe o cechach eklektycznych. Ogrzewanie pierwotnie piecowe, oświetlenie elektryczne. 

Oprac. B. Grabowski, Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. IV, k. 73, Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, Akta katastr. miasta Kruszwicy od 1910 roku; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 roku, fot. neg. 6603/7/77; fot. kolor - współczesna autor, stan z 29.06.2024 r.

Kruszwickie kamienice - Rynek 18

Budynek przy Rynku z około połowy XIX wieku - piwnice 1895-1896 rok naziemnie. Styl eklektyzm. Obiekt powstał w dwóch fazach budowlanych. Na starsze pochodzenie lewej części budynku (od ul. Poznańskiej) wskazują zachowane piwnice z wnękami i drewnianym stropem. Pochodzić mogą z przed połowy XIX wieku.

W roku 1856 powstał projekt założenia apteki, która rozpoczęła swoją działalność w 1896 roku. Należy sądzić, że z tego właśnie czasu pochodzi obecny budynek.

Właścicielem w latach 1896-1898 był aptekarz Witulski, 1905-1923 aptekarz Roman Marcinkowski, 1929 Maria Marcinkowska, obiekt w posiadaniu rodziny w XX wieku. 

W roku 1910 istniał tu: dom mieszkalny ze skrzydłem bocznym lewym, ubikacja, podwórze i ogród, stajnia, kuchnia z pralnią. 

W 1814 roku zostało wydane zezwolenie na przerobienie okien na drzwi w aptece (parter). Rysunek elewacji i rzutu poziomego wykonał K. Pelz. W 1925 roku wydano zezwolenie na wybudowanie okna wystawowego. Rysunek i plan sytuacyjny również Pelz. W 1977 roku odbył się remont pomieszczeń mieszkalnych w budynku apteki. W tym czasie założono centralne ogrzewanie.

Obiekt usytuowany przy zachodniej pierzei drogi Rynku. Zwrócony ku wschodowi. Założony na planie litery L. Murowany, tynkowany, podpiwniczony. Dwukondygnacyjny, dziesięcioosiowy od frontu. Dach dwuspadowy, kryty papą. Budynek składa się z dwóch członków zróżnicowanych nieco w opracowaniu fasady. Po stronie południowej od ul. Poznańskiej, starsze piwnice, murowane z wnękami i drewnianym stropem. Po stronie północnej piwnice sklepione odcinkowo na dźwigarach. Budynek przykryty jednym dachem. Wewnątrz dwie klatki schodowe, a także możliwości komunikacyjne między jedną a drugą częścią domu.

Po stronie lewej (południowej) elewacja wyróżnia się bogatszym wystrojem. Naroża piętra boniowane. Otwory prostokątne w tynkowanych opaskach, zwieńczone prostymi gzymsami nadokiennymi. Na osi niski szczycik ze sterczyną. Po stronie prawej (od północy) fasada skromniejsza. Analogicznie, jak w części opisanej poprzednio, opracowane I-piętro. zachowana częściowo stolarka drzwiowa z okuciami i okienna. Wewnątrz dwie klatki schodowe z toczonymi tralkami i stolarka drzwiowa. Więźba dachowa drewniana, częściowo wymieniona. Ogrzewanie częściowo piecowe. Oświetlenie elektryczne. 

Oprac. B. Grabowski, źródła: Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. II, sygn. 27, Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, Akta katastr. miasta Kruszwicy od 1910 roku, WAPOT Inowrocław, Akta miasta Kruszwicy, sygn. 179, Grundig einer Apotheke; Studium urbanistyczno-konserwacyjne, PKZ Toruń, 1977 rok, Fot. T. I, neg. 6659/23, T. II., neg. 6603/7, fot. kolor - współczesna autor, stan z 29.06.2024 r.

Nowa książka - Malarstwo artystyczne Inowrocławia i Kruszwicy

Do rąk czytelników oddaję książkę, której celem jest przybliżenie malarstwa artystycznego uprawianego na terenie Kujaw, w bardzo burzliwym okresie - w pierwszej połowie XX wieku. Historycy sztuki nazywają ten okres sztuką nowoczesną.

Tytuł określa okres oraz region. czyli czas i miejsce.

Publikacja jest swego rodzaju słownikiem, który chronologicznie - według alfabetu, przedstawia sylwetki osób zaangażowanych w tworzenie dzieł malarskich i rysunków.

W pracy zamieściłem notki biograficzne kilkunastu artystów malarzy i rysowników z Kujaw.

 

Kruszwickie kamienice - Rynek 21 (1)

Budowla z około 1870-1880 roku. Dom wzniesiony przez budowniczego Busse. W roku 1910 opisany jako dwukondygnacyjny ze skrzydłami bocznymi lewym i prawym. Na posesji znajdowały się jeszcze trzy stajnie i remiza, oraz ustęp w podwórzu.

W roku 1911 posiadłość nabył Franciszek Talarczyk od Heleny Dankowskiej. Od roku 1944 - własność Kwiatkowskiego Tadeusza. Budynek nosi bardzo skromne cechy eklektyczne. 

Budynek znajduje się przy północnej pierzei dawnego Rynku. Usytuowany jest narożnikowo z ul. Niepodległości. Założony na planie litery U. Murowany, tynkowany, częściowo podpiwniczony. Dwukondygnacyjny, ośmioosiowy od frontu. Przy ściętym narożniku, na pierwszym piętrze balkon z metalową balustradą, pod nim drzwi wejściowe z żaluzją, prowadzące niegdyś do sklepu. Od strony Niepodległości zachowane witryny sklepowe. 

Dach dwuspadowy, kryty papą. Na zapleczu osiem chlewów późniejszego pochodzenia. Układ wnętrza dwutraktowy. W sieni drewniana klatka schodowa z tralkami. Stropy pierwotne, drewniane. Więźba krokwiowo-płatwiowa. Piwnice sklepione odcinkowo na dźwigarach, usytuowane w trakcie frontowym. Oświetlenie elektryczne, ogrzewanie pierwotnie piecowe. Więźba częściowo wymieniona w 1936 roku.

Oprac. B. Grabowski, źródła: Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. II, nr 21; Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, akta katastr. miasta Kruszwicy, WAPOT Inowrocław, akta miasta Kruszwicy; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 rok, fot. T. II., neg. 6644/8, 6644/12. 6603/4, 6603/2; fot. kolor autor, stan z 29.06.202, fot. kolor autor, stan z 29.06.2024 r.

Kruszwickie kamienice - Rynek 20

Kamienica z przełomu 1914-1928 roku. Budynek powstał na miejscu pierwotnego parterowego. Powstał w dwóch fazach budowlanych. W roku 1914 był to budynek jednopiętrowy, mieszczący w parterze sklepy, na piętrze pełnił funkcję mieszkalne. 

Projektował K. Guenter dla ówczesnego właściciela H. Taeubera. W 1927 roku powstał projekt przebudowy domu. Autorem był Głowacki. W wyniku przebudowy budynek został powiększony i podwyższony o jedno piętro. Parter w dalszym ciągu pełnił funkcję handlowe, a górne kondygnacje przeznaczono na mieszkania. W tej postaci dom przetrwał do XX wieku, za wyjątkiem wystroju elewacji frontowej, która uległa likwidacji (wieńczący gzyms kostkowy, opaski okienne, stolarka). 

W latach 1882-1922 właścicielem był kupiec Heinrich Taeuber, w 1922 kupiec Jan Małys. Do dziś w posiadaniu rodziny Małysów, W 1910 roku dom mieszkalny ze skrzydłem bocznych prawym, podwórze i ogród domowy. W 1927 roku miała miejsce nadbudowa, w 1930 roku zabudowa wjazdu, budynek boczy lewy, w podwórzu, szopa drewniana, zajezdnia i stajnia zbudowana w 1915 roku. 

Obiekt usytuowany przy zachodniej pierzei domu Rynku. Zwrócony frontem na wschód. Założony na planie litery U. Murowany, tynkowany, podpiwniczony, trzykondygnacyjny, siedmioosiowy od frontu. W parterze witryny sklepowe i brama kryta na lewej, skrajnej osi. Okna o wykroju prostokątnym, obramowanie prostymi opaskami, wyrobionymi w tynku. Dach dwuspadowy, kryty papą.

Układ wnętrza dwutraktowy, na piętrze z wewnętrznym korytarzem. Stropy masywne. W piwnicach sklepienia odcinkowe na Dźwigarach. Więźba drewniana. Zabytkowa stolarka zachowana tylko od podwórza. Ogrzewanie pierwotnie piecowe, oświetlenie elektryczne.

Projekt budowy domu z 1914 roku wykonany przez Karola Guentera, projekt przebudowy z 1927 roku wykonany przez M. Głowackiego.

Oprac. B. Grabowski, źródła: Państwowe Biuro Notarialne, Inowrocław, Księgi Wieczyste miasta Kruszwicy, T. IV., nr 79, Woj. Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Oddział Inowrocław, Akta katastr. miasta Kruszwicy, Informacja ustna właścicieli; Studium urbanistyczno-konserwatorskie, PKZ Toruń, 1977 rok, fot. czarnobiała T. I. 6659/21. 6659/12. T. II., neg. 6640/10, fot. współczesna autor, stan z 29.06.2024 r.