Powstańcy warszawscy z Inowrocławia

 

Szwajkert Andrzej, pseudonim "Jędruś". Urodzony 10 października 1933 roku w adwokackiej rodzinie, trafił w czasie niemieckiej okupacji wraz z nią do Warszawy. Tam został harcerzem Szarych Szeregów w grupie Zawiszaków. W czasie powstania został łącznikiem i sanitariuszem punktu opatrunkowego przy ulicy Mickiewicza 20 na Żoliborzu. Zbierał informacje o rannych i zabitych, przy których znajdowała się bezcenna dla powstańców broń. Zajmował się transportem i sterylizacją opatrunków, zwijaniem bandaży, noszeniem wody i rozprowadzaniem powstańczej "bibuły". W czasie walk roznosił butelki z benzyną do niszczenia niemieckich czołgów, informował o zbliżającym się nieprzyjacielu. „Jędruś” obserwował także ruchy kolejowych transportów wojskowych w okolicach dworca gdańskiego. W wolnych chwilach grał na harmonijce, śpiewał patriotyczne piosenki rannym powstańcom i cywilom dodając im otuchy. Dnia 29 września 1944 roku w godzinach przedpołudniowych w trakcie ewakuacji ludności cywilnej Żoliborza został ciężko ranny odłamkiem pocisku czołgowego wystrzelonego z okolic Cytadeli w kierunku Placu Inwalidów i ulicy Mickiewicza (był to ostrzał przed decydującym niemieckim szturmem na ta dzielnicę). Umarł po kilku godzinach niesiony na rękach ojca podczas konwojowania przez Niemców ludności cywilnej na Wolę. Pochowany spoczywa w kwaterze Batalionu "Zośka "i "Parasol" na cmentarzu na Powązkach. Jego grób wielokrotnie pokazywany jest w telewizji podczas rocznicowych uroczystości z okazji wybuchu powstania.

Knast Wiesław, urodzony 11 grudnia 1922 r., podczas okupacji żołnierz Armii Krajowej ps. "Kujawiak". W lipcu 1944 ranny podczas przebijania się przez linię frontu trafia do stolicy. Tutaj jako plutonowy podchorąży walczy od 1 sierpnia w Batalionie "Czata 49" Zgrupowania "Radosław"-"Broda 53" w plutonie "Motyl" porucznika "Piotra". Uczestniczył w nieudanym desancie kanałami na Plac Bankowy podczas próby przebicia się do Śródmieścia, podczas którego cudem udało mu się powrócić do kanału podczas huraganowego niemieckiego ostrzału. W trakcie ewakuacji kanałami przeprowadził kilkudziesięciu rannych powstańców w bezpieczne miejsce ocalając ich przed niechybną śmiercią w podziemnych czeluściach zalanych fekaliami. Kanałami również dociera na Czerniaków. Ginie 7 września trafiony odłamkiem podczas ostrzeliwania przez czołgi powstańczej reduty Szpitala Św. Łazarza przy ulicy Książęcej 2. Za swe męstwo trzykrotnie oznaczony został Krzyżem Walecznych AK i awansowany pośmiertnie został na podporucznika. Spoczywa na cmentarzu na Powązkach.

Wybrański Jan, ps. "Kanty", syn znanego piekarza i cukiernika Jana z ulicy Paderewskiego. Jako 22-latek, strzelec w Batalionie 'Odwet II" walczył na Kolonii Staszica i w Śródmieściu w Batalionie Pancernym "Golski" w kompanii "Odwet". Poległ 2 sierpnia od serii z pistoletu maszynowego w czasie przemieszczania się z gmachu Politechniki na ulicę Śniadeckich.

Tokarska (Reichertowa) Czesława, ps. "Czesława", córka przedwojennej działaczki społecznej Haliny Tokarskiej. Sanitariuszka z Inowrocławia walcząca w stolicy na Mokotowie, absolwentka Gimnazjum im. M. Konopnickiej. Zginęła 14 września przy ulicy Wspólnej w trakcie nalotu Junkersów przenosząc meldunek z Alei Niepodległości.

Graczyk Jerzy (ur. 1924 r.) ps. "Roman", kapral podchorąży, walczył w Śródmieściu w okolicach ulicy Chmielnej w I kompanii Zgrupowania "Gurt". „Roman” zginął 18 września podczas ataku na restaurację "Żywiec" przy ulicy Nowy Świat. Odznaczony Krzyżem Walecznych AK.

Zietara Jerzy, ps. „Ryś”. We wrześniu 1944 roku przy ulicy Okrąg 2 zginął mając zaledwie 18 lat. Walczył na Ochocie, Starym Mieście i Czerniakowie w Zgrupowaniu "Radosław", batalionie "Miotła", w plutonie "Sarnaka". Odznaczony Krzyżem Walecznych. Pochodził z Inowrocławia.

Hozakowski Henryk, syn dyrektora Szkoły Rolniczej w Inowrocławiu.

Rolirad Zygmunt, strzelec w "Obroży", który zginął 1 sierpnia w dzielnicy Rakowiec.

Mierosławski Andrzej Henryki, ps. "Sowa", syn lekarza. Był strzelcem w 404 plutonie walczącym na Ochocie. 1 sierpnia 1944 roku poległ w ataku na sierociniec przy ulicy Barskiej 5 urodzony w Inowrocławiu 13 sierpnia 1927 roku.

Skonieczny Wacław, przedwojenny naczelny lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Inowrocławiu, zorganizował szpital polowy przy ulicy Freta. Przeżył walki w stolicy, zmarł w 1974 roku.

Bronicki Florian, doktor medycyny, specjalista od chorób skórnych, który w czasie warszawskiej hekatomby pracował w lecznicy doktora Gąssowskiego na Mokotowie.

Sikorski Henryk Walerian, w wyniku ran odniesionych w powstaniu zmarł w transporcie kolejowym do obozu nad Łabą w listopadzie 1944 roku, urodzony 8 kwietnia 1891 roku lekarz medycyny, major Wojska Polskiego, pracujący w latach 1919-22 w lazarecie wojskowym i w garnizonie inowrocławskim. 

Wachowiak Stanisław (1890-1972). Związany z Inowrocławiem w latach 1916-20, kiedy to pracował jako podskarbi, a następnie dyrektor Banku Ludowego i Przewodniczący Rady Miejskiej, późniejszy poseł, dr. ekonomii, polityk, bankowiec i przemysłowiec. Dzięki niemu udało się uratować wielu mieszkańców i powstańców ze stolicy. Po kapitulacji powstania ratował pozostawione na pastwę losu mienie warszawian. W 1946 roku nie zgadzając się na współpracę z komunistami rządzącymi Polską wyemigrował do Brazylii, gdzie zmarł w Sao Paulo w 1972 roku.

Źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego.