2023 Rokiem generała Władysława Sikorskiego

 

W przyszłym roku obchodzić będziemy 80. rocznicę tragicznej śmierci gen. broni Władysława Sikorskiego, Premiera Rządu Polskiego na Uchodźstwie oraz Naczelnego Wodza. Do dziś nie wyjaśniona zostaje katastrofa w Gilbraltarze, podczas której zginął generał.

Za sprawą Rady Powiatu uhonorowana będzie ta niezwykła dla Kujaw postać. Zdecydowano o ustanowieniu 2023 roku Rokiem Generała Władysława Sikorskiego. Inicjatorem uchwały była Komisja Edukacji, Promocji, Kultury, Sportu i Turystyki Rady Powiatu Inowrocław oraz Zarządu Powiatu.

Władysław Sikorski w 1923 roku zakupił we wsi Parchanie dworek, gdzie zamieszkiwał latem wraz z żona i córką przez kilkanaście lat, aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Właśnie w tej wsi generał tworzył teksty polityczne i wojskowe, książki o historii wojskowości i o stosunkach międzynarodowych. W kościele parchańskim wyszła za mąż jego córka Zofia. Ślub w parafii pw. św. Wojciecha odbył się 30 września 1936 roku, a wybrankiem Zofii był por. Stanisław Leśniowskim.

W odrestaurowanym dworku powstało muzeum, które promuje tradycje związane z Generałem Sikorskim. Opiekunem obiektu muzealnego jest prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego o. Inowrocław – Tomasz Łaszkiewicz, który od kilku lat zbiera dokumentacje o rodzinie generała Sikorskiego, a swoją wiedzą chętnie dzieli się z odwiedzającymi muzeum.

Dworek i kościół w Parchaniu są niewątpliwie punktami, które powinien zaznaczyć na swej mapie każdy turysta odwiedzający Kujawy. Cieszy fakt, że generał Władysław Sikorski doczekał się swojej karty historycznej, a wydarzenia upamiętniające żołnierza i polityka, będą miłośnicy historii organizować przez cały rok 2023.

 

Opracowanie B. Grabowski.

Dwór w Borkowie

 

Dwór wzniesiono w drugiej połowie XIX wieku (prawdopodobnie w 1855 roku). Budynek powstał na folwarku który działał w XIX wieku. Budowę przypisuję się właścicielowi ziemskiemu Andreasowi Samuelowi von Borckowi. Majątek trafiał do różnych właścicieli jeszcze w XIX wieku. Podobnie było w XX wieku. W ręce prywatne dwór trafił w 1996 roku. Ziemianie specjalizowali się w Borkowie: hodowlą bydła mlecznego i uprawą buraków.

Obiekt to budynek parterowy, przykryty dachem dwuspadowym, z dobudowanym piętrowym skrzydłem, w którym piętro od parteru dzieli podwójny gzyms kordonowy. Skrzydło kryte jest dachem płaskim. Dwór posiada fasadę z prostokątnym, pozbawionym ozdób, otworem wejściowym w ryzalicie, mieszczącym wstawkę z dużym prostokątnym dwudzielnym oknem. W otoczeniu dworu znajduje się niewielki park o powierzchni około hektara, założony w połowie XIX wieku. W parku znajdziemy również niewielki stawik.

 

Oprac. B. Grabowski, źródła portale: polskiezabytki.pl i gminainowroclaw.eu

Andrelik Oskar Wojciech (1870-1936)

Andrelik Oskar Wojciech (1870-1936), muzyk, pedagog. Ur. 30 listopad 1870 w Brnie Austro-Węgry) jako syn Józefa i Matyldy Dohnalek. Kształcił się w Brnie, Trieście i Poznaniu, a od 1894 uczył muzyki w Inowrocławiu. Po dwóch latach otworzył własne konserwatorium, które początkowo mieściło się przy ul Zygmuntowskiej 9 (ul. Solankowa), a następnie przy ul. Toruńskiej 19. Zatrudniał czworo nauczycieli, a sam uczył gry na fortepianie i harmonii oraz śpiewu. Był pierwszym nauczycielem Ireny Dubiskiej. Występował często jako śpiewak, dyrygował orkiestrą i chórami, m. in. Chórem Męskiego Stowarzyszenia Śpiewaczego. Uczniowie jego konserwatorium  występowali z koncertami na rzecz społeczeństwa, np. dla inwalidów 140 p.p. (1916). W 1923 r. został dyrygentem  Zw. Niemieckich Męskich Stow. Śpiewaczych w Poznańskim i na Pomorzu. Związany był z niemiecką mniejszością narodową, należał  do niemieckiej loży masońskiej.  Prawdopodobnie zmarł w Inowrocławiu 26 września 1936 roku. Ożenił się z Anną Porsch, nauczycielką muzyki, która w 1938 roku wyprowadziła się z Bydgoszczy.

 

Źródła: I. T. Błaszczyk, Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX wieku., Kraków 1964, s. 14; Słownik muzyków polskich, s. 120; Dzieje Inowrocławia t. 2, s. 81; Wzmianki w Dzienniku Kujawskim z 10 kwietnia 1916, 15 maj 1916; Kuj. Bote z 18 marca 1918, 10 listopad 1934, 20 listopad 1934; AP Inowrocław, Kartoteka ewidencji ludności; Inowrocławski Słownik Biograficzny, pod red. E. Mikołajczaka, z. 2, Inowrocław 1994.

Solec Kujawski w liczbach XVIII - XIX wiek

W drugiej połowie XIX wieku Solec Kujawski był miastem uprzemysłowionym. W roku 1772 w wyniku pierwszego rozbioru Polski, Solec znalazł się w zaborze pruskim, miasto liczyło 234 mieszkańców, byli to w większości Polacy. Liczba mieszkańców rosła wolno, poziom 300 osób miasto przekroczyło dopiero w XIX wieku.

W połowie XIX wieku Solec liczył 612 mieszkańców, w tym 279 katolików, 230 protestantów i 103 wyznania mojżeszowego. Budowa kolei spowodowała gwałtowniejszy rozwój miasta (1861 rok). Solec stał się ośrodkiem produkcji drewna. W okolicach powstało kilka tartaków i spora infrastruktura kolejowa. Pojawiły się nowe stanowiska pracy, które ściągnęły do Solca nowych mieszkańców.

Pod koniec XIX wieku miasto liczyło około 5 tysięcy mieszkańców, gównie pochodzenia niemieckiego (liczba mieszkańców polskich wynosiła około 250).

 

Oprac. B. Grabowski, źródła: M. Bandurski, J. Kościński, Historja Solca Kujawskiego w zarysie ku uczczeniu 600-letniego obchodu nadania miejscowości praw miasta, Bydgoszcz 1925; P. Rudolf, Z historii Solca Kujawskiego i okolicznych wsi, Solec Kujawski 2003; B. Janiszewska-Mincer, Solec Kujawski, Dzieje miasta i okolic do 1806 roku, Toruń 2001; R. Kubiak, Ziemia Kujawska t. 29, 2021, art. Rola Kapłanów Katolickich w podtrzymywaniu polskości mieszkańców Solca Kujawskiego; J. Ksieski, Solec od czasów Księstwa Warszawskiego do odzyskania niepodległości, Solec Kujawski 2010.

Tajemnica grobu ewangelickiego w lesie pod Trzemesznem

Latem pisałem o ewangelickim cmentarzysku pod Trzemesznem. Zachowało się niewiele nagrobków na tym zapomnianym cmentarzu. Jednak jedna z płyt jest na tyle w dobrym stanie, że udało się odczytać kto w grobie spoczywa. Jest to mogiła Pawła Ungera.

Paweł Unger, ur. 1810 rok  (1811 rok wg. aktu zgonu). Zmarł 2.01.1864 rok w Trzemesznie, pochowany na cmentarzu ewangelickim w okolicach Orchowa (Trzemeszno). Żonaty z Antoniną Felicjana Osten – Sacken. Z wykształcenia lekarz, pracował w zawodzie – królewski lekarz powiatowy.

Antonina Feliciana Unger ochrzczona 30 czerwiec 1807 rok. Urodziła się w Kościszewie, parafia Lechlin. Ojciec Teodor Franciszek Ksawery Osten – Sacken, matka  Konstancja z Godziemba – Dąmbska. Zmarła 8 lutego 1898 roku w Gnieźnie, pochowana w Trzemesznie.

Oprac. B. Grabowski, źródła: badania własne, książka B. Grabowski, Ciekawostki historyczne o Trzemesznie, Kruszwica 2022, fot. B. Grabowski, sierpień 2022.

Grobowiec Czajkowskich w Górze

Zwróciłem uwagę, zresztą nie pierwszy raz, na artykuł w "Powiatówce" dotyczący historii naszego regionu. Publikacja, zdaje się za sprawą Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu (co sugeruje  fotografia), opisuje piramidę w Górze. Jest to betonowa mogiła położona na cmentarzu parafialnym z epitafium poświęconym rodzinie Czajkowskich.

W grobie spoczywają Piotr i Anna Czajkowscy, dziedzice Łąkocina i Góry. Piotr był kapitanem 4 pułku piechoty wojsk polskich odznaczonym krzyżem pro virtuti militari. Urodził się w Łankowicach 15 czerwca 1804 roku, a umarł 11 lipca 1858 roku w Łąkocinie. Brał udział w powstaniu listopadowym. Poślubił Annę Zawadzką (1800-1880), właściciel Łąkocina i Góry.

 

Oprac. B. Grabowski, źródło: Przegląd Powiatu, Miasta i Gmin, z 28.10.2022, artykuł: Piramida w Górze, s. 3.