Dawna wieś Mątwy

Dziś Mątwy to podmiejska dzielnica Inowrocławia. Dawniej była to wieś położona na prawym brzegu rzeki Noteć, na odcinku od Szarleja do Pakości zwanej Mątwą. W źródłach pisanych pierwsza wzmianka pochodzi z 9 kwietnia 1193 r. (donosi o jej istnieniu bulla papieża Celestyna III zatwierdzająca nadanie klasztorowi w Strzelnie dochodów z mostu na Noteci i karczmy w Mątwach). Około przełomu XII i XIII wieku Mątwy stanowiły własność konwentu cystersów w Łeknie. Od 1231 r. były ponownie własnością książęcą, następnie królewską. Prawdopodobnie w XV stuleciu doszło do podziału Mątew na części: królewską i szlachecką. Stan ten utrzymał się do rozbiorów.

Na terenie wsi 6 lipca 1666 r., rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami króla Jana Kazimierza przeprawiającymi się Notecią od strony Kruszy, a uderzającymi od Szymborza rokoszanami Jerzego Lubomirskiego.

W XIX wieku Mątwy były senną, cichą i niewielką osadą. Powolny rozwój zaczął następować w 2. połowie XIX stulecia. W 1879 r. zbudowano tutaj cukrownię (jakiś czas pracował w niej ojciec wieszcza kujawskiego Jana Kasprowicza - Piotr). Do dziś zachowało się kilka budynków tego starego zakładu. W latach 1881-1882 podbudowano fabrykę sody. Jest to największy zakład Inowrocławia - Soda Mątwy S.A.

Główną oś dzisiejszej robotniczej dzielnicy miasta stanowi ulica Poznańska, wytyczona w latach 80. XIX stulecia. Jej południowy kraniec od Kanału Noteckiego, stanowiącego jednocześnie granicę administracyjną Inowrocławia, zajmują wspomniane już zakłady sodowe.

Obiekty cukrowni i sodowni wraz z budynkami mieszkalnymi jako całość podlegają ochronie konserwatorskiej, podobnej ochronie podlega dworzec kolejowy Inowrocław - Mątwy zlokalizowany po zachodniej stronie ulicy Staropoznańskiej 294. Budynek ten wzniesiono w 1889 r. Natomiast jeden z ciekawszych mątewskich zabytków - Kościół parafialny pw. Opatrzności Bożej zbudowano w latach 1930-1931.

Współcześnie w Mątwach znajduję się budynek administracji powiatowej, Szkoła Podstawowa nr 9, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1, obiekty sportowe Ośrodka Sportu i Rekreacji, w tym kryte korty tenisowe i hala sportowa. Wzdłuż ulicy Mątewskiej i w okolicy ulicy Staropoznańskiej zlokalizowanych jest wiele zakładów produkcyjnych, a także Zakład Utylizacji Odpadów oraz Oczyszczalnia Ścieków. Przy wieździe do miasta od strony Tupadeł i Kruszy Zamkowej znajduje się przystań kajakarska ZHR.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródło: B. Grabowski, Mątwy, Rys historyczny parafii pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu, Kruszwica 2021.