Geograf bawarski o Goplanach

W poł. IX wieku, zanotowano nazwę rejonu Gopła w ówczesnej literaturze geograficznej. Geograf bawarski, w anonimowym rękopisie opracował na podstawie raportów frankońskich (wywiad wojskowy, może handlowy) liczbę 400 grodów (możliwe że więcej) Glopean-Goplan. Jeżeli miały być to grody obronne liczba ich, uwzględniając realia, wydaje się mocno zawyżona. Notującemu chodziło zapewne o liczbę osiedli wszystkich typów. W tym odniesieniu jest ona prawdopodobniejsza i może świadczyć o potędze i rozmiarach państwa Goplan.

Centrum tego wielkiego skupiska osadniczego było prawdopodobnie na terenie Kruszwicy. Istnieją archeologiczne dowody na jego nadgoplańskie położenie. W latach 70-tych odkryto dowody zasiedlenia w omawianym czasie. Doktor Wojciech Dzieduszyński wraz z ekipą badaczy dostarczyli sporo ciekawych znalezisk potwierdzających bytowanie osadników nadgoplańskich.

Kruszwica w tym okresie odegrała wielką rolę administracyjną i gospodarczą. W drugiej połowie IX w. rozrastające się państwo Goplan doszło do rubieży drugiego silnego centrum kształtowania się państwowości polskiej z ośrodkiem w Gnieźnie.

Doszło do walki dynastycznej między ośrodkami. Jak twierdzi prof. Witold Hensel, w pierwszej fazie walk zwyciężali Goplanie, w drugiej – kontrofensywa Polan przyniosła zwycięstwo gnieźnieńskiej dynastii. Niezależnie od zmiennych losów wojny, zwycięstwo było na pewno udziałem władcy Gniezna. Kujawy bezpowrotnie straciły szansę stania się ośrodkiem krystalizacji samodzielnego państwa. Przegrana nie była klęską. Zmiana dokonała się tylko na szczytach plemiennej władzy. Kierunek rozwoju Kujaw nie uległ zmianie. Mieszkańcy ich, pod berłem Piastów, wspólnie kontynuowali budowę narodowego państwa Polaków.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Cz. Sikorski, Miasto na Soli, Warszawa 1988; M. Borucki, Ziemia Kujawska pod względem historycznym, geograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek 1882; A. Kośko, A. Cofta-Broniewska, Z dziejów badań archeologicznych na Kujawach, Inowrocław 1985 i W poszukiwaniu rodowodów społeczeństwa Kujaw, Inowrocław 1985.