Miasto pozbawione było w okresie porozbiorowym osiągnięć kulturalnych i oświatowych. W początkach XIX w. istniała jeszcze na terenie miasta szkółka parafialna założona w wiekach średnich. Uczyli w niej księża i organista. Stała ona na niskim poziomie, a głównym jej celem było przygotowanie chłopców do posług kościelnych. W 1798 r. władze pruskie zezwoliły zorganizować w mieście jednooddziałową szkołę elementarną. Na 140 zapisanych dzieci uczęszczało do niej 73. Nauczycielami tej szkoły byli ks. Dominik Grabowski i Jan Brzeszczewski. W pierwszych latach XX w. nastąpiło w mieście ożywienie w dziedzinie oświaty. W roku 1902 istniała nadal jedna szkoła, którą prowadził Antoni Radowski. Natomiast po roku 1905 dzięki działalności oddziału Polskiej Macierzy Szkolnej, na czele której stał ks. Stefan Kuliński, zaczęto budować szkoły w terenie. W Brześciu Kujawskim zwiększono liczbę oddziałów do pięciu i wybudowano nowy gmach szkolny na podwórzu klasztornym. Liczba nauczycieli w następnych latach zwiększyła się i w 1914 r. było ich w mieście już pięciu. Ponadto w 1990 r. w cukrowni uruchomiono jednooddziałową szkołę dla dzieci pracowników. Prowadził ją Zygmunt Sołecki.
Oprócz szkół istniały również na początku XX w. inne placówki wychowawcze. Do nich zaliczyć należy ochronki dla dzieci. Jedną założono w 1904 r. dla dzieci pracowników cukrowni, drugą zaś uruchomiono w 1905 r. dla dzieci miejskich. Miejska ochronka utrzymywana była ze składek ludności oraz funduszów magistratu.
W 1902 r. założona została przy parafii tajna wypożyczalnia książek. Miała ona na celu budzenie ducha narodowego wśród mieszkańców miasta. Po powstaniu Polskiej Macierzy Szkolnej zorganizowano publiczną bibliotekę, która uległa likwidacji z chwilą rozwiązana Macierzy. Wypożyczanie książek przejęła ponownie biblioteka parafialna.
Dnia 8 stycznia 1911 r. powstało w mieście Kółko Rolnicze. Prezesami byli kolejno ks. Stefan Kuliński, Henryk Przymuski i Jan Bruzda. Główne zadanie tego kółka polegało na szerzeniu oświaty rolniczej i podnoszeniu rolnictwa na wyższy poziom. Cel ten starano się osiągnąć poprzez pogadanki, wycieczki i pokazy gospodarskie. Kółko sprowadzało również narzędzia rolnicze, nawozy sztuczne, nasiona i rozprowadzało je wśród rolników.
Pewną rolę w życiu kulturalnym miasta spełniała Ochotnicza Straż Pożarna założona w 1899 r. Pierwszym jej prezesem był Józef Przywieczerski, a naczelnikiem Antoni zajda. W latach I wojny światowej objęła ona posterunki straży obywatelskiej i utrzymywała ład i porządek na terenie miasta.
W okresie porozbiorowym istniał na terenie miasta szpital – przytułek zbudowany na przełomie XVIII/XIX w. przez księdza proboszcza Lewińskiego. Był to budynek drewniany, kryty słomą o dwóch małych izbach. W 1793 r. znajdowało w nim schronienie czterech ubogich ludzi, którzy żywili się z żebraniny na terenie miasta, jedynie w poniedziałki otrzymywali posiłki od proboszcza. W 1818 r. liczba ubogich znajdujących opiekę w szpitali-przytułku wynosiła 6 osób. W 1901 r. z funduszu szpitala zbudowany został nowy, obszerniejszy dom z 4 izbami. Po wybuchu i wojny światowej, z braku środków na utrzymanie, upadła działalność tej dobroczynnej instytucji. W 1905 r. na terenie miasta z inicjatywy ks. Stefana Kulińskiego zorganizowane zostało koło Rady Opiekuńczej, którego głównym celem było niesienie pomocy biednym. W latach 1916-1918 prowadziło ono tania kuchnię, z której w okresach zimowych wydawano do 250 obiadów dziennie. Fundusze na ten cel czerpano ze zbiórek organizowanych po wsiach, dworach oraz z różnych imprez.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: artykuł T. Kieloch, Położenie miasta i jego rozwój przestrzenny, w: Monografia Brześcia Kujawskiego, pod red. B. Głębowicza, Włocławek 1970.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz