W pierwszej połowie XIX w. Brześć Kujawski spełniał bardzo ważna funkcję administracyjną w regionie. W okresie od 1793 do 1816 r. był siedziba władz powiatowych, zaś w latach 1830-1836 w mieście znajdowały się biura Komisarza obwodu Kujawskiego, który władza swoja obejmował całokształt życia politycznego, społecznego i gospodarczego na podległym mu terenie. Po przeniesieniu w dniu 15 sierpnia 1836 r. urzędu obwodu kujawskiego do Włocławka Brześć Kujawski spadł do rangi drugorzędnego miasteczka w powiecie.
W roku 1796 w Brześciu Kujawskim utworzony został inkwizytoriat dla powiatu brzeskiego. Urząd ten miał za zadanie prowadzenie śledztwa osób ściganych przez prawo oraz sprawowanie nadzoru nad więzieniami i domami pracy. Od tego czasu aż do wprowadzenia reformy sądownictwa, tj. do roku 1876, w Brześciu kujawskim znajdowały swoją siedzibę organa sprawiedliwości – Sąd Policji poprawczej dla okręgu włocławskiego, kowalskiego i radziejowskiego oraz Sąd Pokoju okręgu włocławskiego. W mieście istniało więzienie, które należało do cięższych w Królestwie Polskim. Odbywali tu kary przestępcy kryminalni. W 1865 r. znajdowało się w nim 213 więźniów, najwięcej, bo aż 145 odbywało kary za kradzieże.
W okresie Królestwa Polskiego Brześć kujawski należał do pogranicznego urzędu pocztowego w Służewie. W mieście znajdowała się jedynie ekspedycja pocztowa.
Zgodnie z ordynacją wyborczą obowiązującą w ostatnich latach XVIII w. magistrat miasta wybierali mieszczanie. Burmistrza zatwierdzał starosta. Kadencja tak magistratu, jak i burmistrza trwała jeden rok. Oprócz zagadnień administracyjnych i gospodarczych w zakres kompetencji magistratu wchodziły i sprawy policyjne, polegające między innymi na prowadzeniu dochodzeń w sprawach cywilnych.
Skład personalny magistratu Brześcia Kujawskiego w 1793 r. przedstawiał się następująco; stanowisko burmistrza piastował Walery Kwiatkowski, radnymi byli: Kazimierz Brostowicz, Andrzej Jędaszewicz, Józef Laszyński, Kasper Orlapiński, Feliks Pniewski, Albrecht Rudzyński i Sebastian Rudzyński, funkcję pisarza miejskiego pełnił Leopold Mietkiewicz. Spośród urzędników magistratu jedynie sekretarz miejski otrzymywał stałą pensję, która wynosiła rocznie 100 polskich florenów. Pozostali urzędnicy zwolnieni byli od podatków, które w przybliżeniu wynosiły 300 florenów polskich rocznie. W tym składzie osobowym magistrat miasta dostał się pod zabór pruski. Żaden z urzędników nie znał języka niemieckiego. Władze pruskie nie chcąc przerywać działalności urzędu, nie mając odpowiednich kandydatów, zaprzysięgły tymczasowo magistrat w istniejącym stanie osobowym.
W okresie zaboru pruskiego miasto znajdowało się pod nadzorem specjalnym urzędnika, tzw. radcy podatkowego. Do jego obowiązków należały sprawy administracyjne oraz wojskowe polegające na poborze rekruta. Nie posiadał on władzy sądowniczej ani prawa karania.
Zagadnienie organizacji miast i wsi za czasów Księstwa Warszawskiego regulował dekret z dnia 23 lutego 1908 r., który odbiegał od przepisów konstytucji. W myśl dekretu organizacja władz miejskich w Brześciu kujawskim przedstawiała się następująco. Na czele miasta stał burmistrz mianowany przez króla i podlegający podprefektowi. W zarządzeniu miastem pomagali mu ławnicy honorowi, których mianował podprefekt spośród miejscowych obywateli umiejących czytać i pisać. Ci z kolei musieli być zatwierdzeni przez ministra spraw wewnętrznych.
Organem samorządowym była rada miejska, składająca się, w zależności od liczby mieszkańców, z 3 do 10 osób. Radnych minował prefekt z listy kandydatów przedstawionej przez branie posiadaczy miejskich. Rada miejska spełniła funkcje organu uchwalającego, wykonanie zaś tych uchwał spoczywało na burmistrzu. Kompetencje rady dotyczyły majątku i urządzeń miejskich jak również rozkładały one podatki przypadające na miasto.
W czasach Królestwa Polskiego miastem zarządzał magistrat z burmistrzem na czele. Do obowiązków magistratu należało wykonywanie zarządzeń władz zwierzchnich oraz sprawy gospodarcze miasta. Przyjęcie obowiązków burmistrza odbywały się uroczyście w biurze magistratu, deputacji kwaterniczej, starszych zgromadzeń rzemieślniczych, znaczniejszych mieszczan miasta, dozorców bożniczych, sołtysów i dozorcy lasu kameralnego. Kandydat na burmistrza składał uroczyście przysięgę na wierność carowi w obecności wymienionych osób. Przy przejmowaniu obowiązków burmistrza i kasjera magistratu, kandydaci na te stanowiska musieli płacić kaucję ustalona dekretem namiestnika Królestwa z dnia 30 maja 1818 r. na kwotę 1488 zł i 18 gr.
W 1838 r. skład osobowy magistratu oraz uposażenie miesięczne urzędników przedstawiały się następująco: burmistrz Gustaw Kohler – 150 zł, kasjer August Hisrszewski – 75 zł, sekretarz Wojciech Spingiewicz – 50 zł, kancelaria Ignacy Otowski – 25 zł. Oprócz wymienionych urzędników na pensjach urzędowych znajdowali się: lekarz miejski Gustaw Stenel – 16,20 zł, akuszerka Marianna Groszkowska – 8,10 zł, dwóch policjantów po 25 zł, dwóch stróżów nocnych po 16,20 zł.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: artykuł T. Kieloch, Położenie miasta i jego rozwój przestrzenny, w: Monografia Brześcia Kujawskiego, pod red. B. Głębowicza, Włocławek 1970; PAP Włocławek, Rachunek kasy, s. 58-68; W. Sobociński, Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964, 1 mapa.
