Zabudowania z okresu XVIII i początku XIX w. w Radziejowie

Poza miastem w XVIII w. znajdowały się budowle przemysłowo-gospodarcze. Na południe od miasta na „Piaskach” działały trzy wiatraki. Istniała także synagoga w pobliżu wiatraków, budynek w kształcie prostokąta. Koło synagogi usytuowany był dom rabina i zabudowania gospodarskie. Miasto posiadało cegielnię, wzniesioną przez Pijarów, zlokalizowaną na gruntach miejskich na południu. Nie brakowało również olejarni, również na południe od miasta. Z większych budynków w tym okresie wzniesiono remizę z wieżą obserwacyjna i ratusz.

O istnieniu cegielni dowiadujemy się ze spisu pruskiego z lat 1793-1794. Borucki podaje, że „pod Radziejowem wyrabiano kiedyś saletrę i i odtąd istnieje w okolicy miasta miejsce, które nazywają saletra.” Zlokalizowana ona była również na południe od miasta. 

W XIX w. nastąpiła dalsza rozbudowa miasta w kierunku południowym. Zahamowana była przez utratę praw miejskich przez Radziejów w 1871 r. 

Opracowanie B. Grabowski, źródła: J. Bieniak, Przynależność administracyjno-polityczna kasztelanii nadgoplańskich w latach 1267-1327, z. 20, Historia II, Toruń 1966, s. 61-62; M. Nielińska, Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296-1299 Studia Źródłoznawcze, t. XI, s. 21-80; Rys historyczny Kujaw do połowy XV wieku, publikacja J. Danielewicz i K. Rolirad, Bydgoszcz 1982; Z. Guldon, Lokacje miast kujawskich i dobrzyńskich w XIII-XXV w. „Ziemia Kujawska”, t. II, s.  32; Inwentarz dóbr starostwa brzeskiego na Kujawach 1494 r., W. Posadzym H. Kowalewicz, 1956 t. II, z. 2; Inwentarze z lat 1767 r. AGAD, ASK, Dz. 56 z. 14, z 1777 r. AGAD, ASK Dz. 56 r. 14; Lustracja 1564-1565, A Tomczak, C. Chryzko, J. Włodarczyk, Bydgoszcz 1963; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1628-1632, cz. III, Bydgoszcz 1967. Fot.  przykładowa, cegielnia w Żorach. Fot. www.radziejów.edu.pl