Kościelscy z Szarleja

Józef Kościelski – ziemianin, polityk i literat. Bratanek Władysława Kościelskiego. Urodzony w 1845 roku w Służewie w Wielkim Księstwie Poznańskim. Do gimnazjum uczęszczał w Trzemesznie, Chełmie i Brunsbergu. Studiował prawo na uniwersytetach w Berlinie i Heidelbergu. Początkowo mieszkał w rodzinnym majątku Szarleju na Kujawach.

Napisał kilkanaście utworów literackich. Do ważniejszych należy zaliczyć: „Sonety Nadgoplańskie”, Władysław Biały”, „Aria”, „Kłopoty p. Edmunda”, „Laura” i „Dwie miłości”.

W życiu politycznym był przedstawicielem tzw. polityki ugodowej. W 1881 roku wybrano go do Izby Panów, a w latach 1884-1894 posłował z terenu Kujaw i Pałuk do niemieckiego Parlamentu. W 1905 roku założył w Poznaniu Towarzystwo „Straż”, które miało za zadanie ochronę ekonomiczną i społeczną polskiej ludności w zaborze pruskim i został wybrany prezesem tego towarzystwa. Był aktywnym członkiem Towarzystwa Rolniczego Inowrocławsko-Strzelińskiego.

Udzielał pomocy finansowej Janowi Kasprowiczowi podczas jego nauki w szkołach średnich i na studiach.

W okresie późniejszym przeniósł się do Miłosławia, gdzie w swoim parku wystawił pomnik Juliuszowi Słowackiemu. Park miłosławski gościł niejednokrotnie inowrocławskich Sokołów, którym władze pruskie odmówiły pozwolenia na ćwiczenia publiczne i zloty. Był współzałożycielem, pierwszym prezesem i członkiem honorowym Towarzystwa Dziennikarzy i Literatów na rzeszę niemiecką. Zmarł w 1911 roku.

Stanisław Kościelski (h. Ogończyk) – ur. w 1690, zm. 1744 r., kasztelan bydgoski i konarski kujawski. Syn Jana i Marianny Anny Trzebuchowskiej. Ojciec Jan, właściciel dóbr Bodzanów, Poczernin, był pisarzem ziemskim brzeskim i potomkiem Wojciecha z Kościoła, kasztelana brzeskiego z 1413 roku. Poślubił Ludwikę Katarzynę Lipską, córkę Prokopa, kasztelana rogozińskiego i pisarza grodzkiego poznańskiego. Z małżeństwa urodził się syn Ignacy, kasztelan bydgoski oraz córki: Aleksandra i Anna. Właściciel dóbr Karczyn i Szarlej.

Był łowczym dobrzyńskim od 1724 pełnił obowiązki kasztelana konarskiego kujawskiego. W latach 1726-1744 piastował urząd kasztelana bydgoskiego. Został pochowany w Podgórzu pod Toruniem.

Władysław Kościelski, Sefer Pasza, h. Ogończyk (ur. 24 października 1819 w Szarleju).Był czwartym synem Józefa (ok. 1750-1831), szambelana pruskiego i Kunegundy z Rokitnickich. W latach 1832-1837 uczył się w klasie polskiej w Gimnazjum Marii Magdaleny w poznaniu. Służył w armii pruskiej jako jednoroczny ochotnik w I Pułku Kirasjerów we Wrocławiu. Służbę wojskową zakończył przed 1844, kiedy to, przebywając w Paryżum na życzenie ks. Adama Jerzego Czartoryskiego przedstawił pisemnie swój ogląd sytuacji politycznej w Wielkim Księstwie Poznańskim (Pogląd na sprawę polską przez hrabiego Władysława Kościelskiego, rkp. B.Cz.Ew.XVII 1245, k. 1-10). W 1846 został aresztowany i osadzony w Cytadeli poznańskiej, przesiedział w więzieniach półtora roku. Uwolniony przed procesem spiskowców w 1847, uczestniczył w powstaniu 1848 roku (wziął udział w bitwie pod Trzemesznem, 11 IV 1848 i być może jeszcze pod Środą,18 IV 1848).

W czerwcu tego samego roku był już w Berlinie, gdzie współuczestniczył w organizowaniu Ligi Polskiej, co doprowadziło go do pojedynku z mjr Konstantinem Voigt-Rhetzem, w którym został ranny. W 1848 roku zetknął się także z Michałem Bakuninem i Karolem Marksem (w imieniu Bakunina wzywał Marksa na pojedynek, do którego ostatecznie nie doszło). We wrześniu 1849 znalazł się w Turcji i trafił do obozu wychodźców polskich i węgierskich w Widyniu. Z ramienia gen. Władysława Zamoyskiegokierował obozem w Szumli i współtworzył osadę polską w Adampolu. W 1852 na krótko objął po Michale Czajkowskim prowadzenie Agencji Wschodniej. W 1853 roku przebywał w Paryżu i współpracował z działaczami Hotelu Lambert.

W 1854 udał się do Stambułu i w randze majora wstąpił do armii tureckiej. W czerwcu 1854 już jako pułkownik objął dowództwo II pułku gwardii cesarskiej w brygadzie tureckiej. Brał udział w bitwie pod Bałakławą (25 X 1854). Po wojnie krymskiej za bohaterstwo i zasługi został awansowany do stopnia generała dywizji i przeniesiony na stanowisko komendanta twierdzy Anpic. Po wstąpieniu na tron Abdülaziza (1861) objął funkcję marszałka dworu. W 1863 został inspektorem generalnym jazdy tureckiej.

Zagrożony gruźlicą, od 1864 spędzał zimy w w Egipcie, gdzie zaprzyjaźnił się z kedywem Ismailem Paszą. Swoje oszczędności ulokował w akcjach Kanału Sueskiego, co stało się fundamentem jego wielomilionowej fortuny.

W późniejszym okresie stał się znanym hodowcą koni arabskich. Araby z jego hodowli trafiły do wielu stadnin w tym i polskich. Był też mecenasem artystów (Chlebowskiego i Brodzkiego). W 1873 zakupił średniowieczny zamek Bertholdstein w Styrii, w którym na stałe osiadł w 1882. Przeniósł tam zgromadzone przez siebie dzieła sztuki (broń orientalną, ceramikę, galerię obrazów i zbiory rzeźb). W testamencie zapisał całość kolekcji Krakowowi. Mimo że ówczesnym muzealnikom zbiory się nie podobały ze względu na zbyt małą liczbę "poloników", obecnie stanowią dumę Muzeum Narodowego w Krakowie. Zmarł 17 marca 1895 zamku Bertholdstein.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• Posłowie polscy w niemieckim parlamencie. W: Dziennik Kujawski, numer na okaz. Z 17.IX.1893 r.
• Zebranie komitetów powiatowych w Inowrocławiu. W: Dziennik Kujawski nr 72 z 31.III.1894 r.
• Walne zebranie Towarzystwa rolniczego inowrocławsko-strzelińskiego. W: Dziennik Kujawski nr 275 z 30.XI.1895 r.
• Straż. W: Dziennik Kujawski nr 99 z 30.IV.1905 r.
• Śp. Józef Kościelski. W: Dziennik Kujawski nr 168 z 23.VII.1911 r.
• H. Łada, Wybitniejsi działacze organizacji rolniczych na Kujawach 1864-1939, Inowrocław 1984 r.
• Władysław Pętkowski. Kronika Towarzystwa Rolniczego Inowrocławsko-Strzelińskiego. III. W: Dziennik Kujawski nr 291 z 19.XII.1911 r.
• A. Boniecki, Herbarz Polski tom XI, s. 253-256, Kościelscy herbu Ogończyk.
• Hrabia S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej.
• Polski Słownik Biograficzny, tom XIV/3 zeszyt 62. Wrocław – Warszawa – Kraków, 1969, s. 424-425.
• https://www.myheritage.com