Przemysł Winiarniczy w Kruszwicy - o książce

 Od dłuższego czasu zabierałem się z myślą o złożeniu niewielkiej publikacji dotyczącej Wytwórni Win Henryka Makowskiego w Kruszwicy. Przez kilka lat uzbierało się dość materiałów aby uzupełnić poprzednią książkę, którą napisał Henryk Łada. Materiały, które udało się zebrać to: fotografię, etykiety win, reklamy alkoholi, dziennik opisujący pracę zakładu w drugiej połowie XX w., a także kilka butelek z miodami i winem wyprodukowanych w wytwórni.

Broszura Henryka Łady — Kujawska Wytwórnia Win wydana w 1980 r., stała się bazą do stworzenia tejże książki. Korzystałem także z wyżej wymienionej pracy Władysława Sikorskiego i artykułu Pawła Libery. Niezastąpionym źródłem o fabryce kruszwickiej był także Dziennik Kujawski. Pomocne były również publikacje Konrada Niklewicza o fabrykacji win owocowych i miodów wydanych w końcu XIX w. w Warszawie.

W rozdziale pierwszym zamieściłem ciekawostki historyczne opisujące początki winiarstwa w Polsce. Następne rozdziały również opowiadają o historii wiertnictwa polskiego aż do nowożytności, a także o tradycji związanej z wyrabianiem wina w Polsce. Nie zabrakło biogramu założyciela Kujawskiej Wytwórni Win- Henryka Makowskiego. Henryk Makowski doczekał się w Kruszwicy tablicy pamiątkowej. Organizatorem uroczystości poświęconej dyrektorowi winiarni było Nadgoplańskie Towarzystwo Historyczne oraz kruszwicki samorząd. Tablica została zamontowana w domu przy ul Stary Rynek 3, gdzie mieszkała matka Henryka Makowskiego — Joanna. Tu także mieszkali pracownicy winiarni-tłumaczy stowarzyszenie. W dalszej części książki spisałem historię Kujawskiej Wytwórni Win w Kruszwicy, którą podzieliłem na dwie części. Pierwsza opowiada o początkach Zakładu, druga opisuje jego historie do 1996 r.

W następnej części publikacji nakreśliłem dzieje pszczelarstwa kruszwickiego do czasów wojny 1939 r. Nie zabrakło także opisu przebiegu produkcji wina w końcu XIX w.

Całość zdobiona jest fotografiami i reklamami winiarni, które otrzymałem od byłych pracowników winiarni w czasie serii wywiadów, które przeprowadziłem w latach 2015—2020.

Kolekcja etykiet, które w niewielkiej części ukazują się w publikacji, były własnością Zygfryda Kołackiego, pracownika Kujawskiej Wytwórni Win (Pomorskich Zakładów Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Bydgoszczy), a także Władysława Sikorskiego, pracownika Kujawskiej Wytwórni Win (Pomorskich Zakładów Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Bydgoszczy). Otrzymałem je z nadzieją obu kolekcjonerów na wystawę w muzeum. Podobnie było z trunkami, które otrzymałem od byłych pracowników winiarni. Zarówno butelki, jak i etykiety przekazałem Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, we wrześniu 2021 r.

Słowo o autorze monografii kruszwickiej z XIX w.

 

Pułkownik Edmund Callier był postacią niezwykłą, żołnierz umiłowany w historii. O zamiłowaniu do spisywania dziejów Kujaw pisano na łamach Dziennika Kujawskiego w lutym 1894 r. Wyrazem jego uznania dla Kujaw i jego mieszkańców była monografia miasta Kruszwicy. Niewielu badaczy wie, że Callier pracował również nad monografią Inowrocławia. Pracę nad książką przerwała jego przedwczesna śmierć.

Dziennik Kujawski zamieścił recenzję książki, która ówcześnie spotkała się z wielkim uznaniem i sporym odbiorem. Była to pierwsza praca regionalisty, która w całości poświęcona była miastu Kruszwicy (powiatowi, kasztelanii, starostwu itp.).

Sam autor pisał, że sięgał zarówno do podań, jak i do źródeł potwierdzonych współcześnie przez historyków:

„...nie roniąc nic z tej spuścizny, nie dodając nic własnego, ograniczam się na niektórych uwagach i powtarzam je za Długoszem...W pracy niniejszej starałem się o wyczerpanie źródeł średniowiecznych – z późniejszych nie wszystkie mi były dostępne.”

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródło: Dziennik Kujawski 1894, R. 2 nr 40, 20 lutego, s. 2-3.

Zabudowa miasta Włocławek w drugiej połowie XVIII w.

Miasto Włocławek, łącznie z biskupimi, w 1787 r. posiadało 231 budynków o wszelakim przeznaczeniu. Inwentarz z tamtego okresu mówi o istnieniu zakładów usługowych tj. sklep, browar, mielcuch, kuźnia, karczma. We Włocławku w tym czasie nie brakowało także ratusza. Istniał kościół parafialny, szpital parafialny i szpital katedralny. Na ulicy Kowalskiej i Zapiecek funkcjonował folwark. W XVIII w. wybudowane były także dwa dworki.

Opracowanie B. Grabowski, M. Morawski, Monografia Włocławka, Włocławek 1933; S. Cackowski, Miasta dobrzyńskie i kujawskie w końcu XVIII i na początku XIX wieku (1793-1807), Włocławek 1994; J. Hofman-Kupisz, Włocławek w 1787 roku, Zabudowa miasta i struktura majątkowo-społeczna mieszkańców, Włocławek 2001.

Ulice starego Włocławka

Najwcześniej, bowiem jeszcze w średniowieczu pojawiły się ulice: Zamcza, Maślana, Świętojańska i Szpichlerna. Znana była również w 1517 r. ulica Cyganka, a także ulice: Królewieceka, Piekarska, Przedmiejska, Zduńska. W drugiej połowie XVI w. ulica Wójtowska i w 1621 r. Łęgska, w 1583 r. źródła wymieniają ulice Kowalską. Historycy wymieniają jeszcze kilka ulic: Żabią, Zapiecek, Matebudy, Tumska, Rybacka, Browarska. W końcu XVIII w. znamy ulice: Około Sadzawki, Uliczka, Wydmuchowo, Nad Wisłą, Rybacką, Rynek, Żabia, Zapiecek, Maślana, Matebudy, Łęgska, Królewiecka, Kowalska, Cyganka, Brzeska, Browarska.

Opracowanie B. Grabowski, źródła: Monografia Wlocławka, s. 36-37; J. Hofman-Kupisz, Włocławek w 1787 roku, Zabudowa miasta i struktura majątkowo-społeczna mieszkańców, Włocławek 2001, fot. http://moje-miasto.com.pl/