Kapitan Wiktor Karczewski (1895-1923)

Cesarstwo Niemieckie pod koniec 1911 roku utworzyło lotniczą stację badawczą Marynarki Wojennej, rok później powstał dywizjon morski. Po odzyskaniu niepodległości Polacy zajęli tereny jednostki, 10 lutego 1920 roku. Baza składała się z koszar, pola wzlotów, hangarów, basenu dla wodnopłatowców i drogi do ich przetaczania. W lipcu tego samego roku w Pucku zorganizowana została Baza Lotnictwa Morskiego, którą dowodził kpt. Wiktoryn Kaczyński. Lotnicy zakupili sprzęt, samoloty typu: FF.33, FF.49, F4, Hansa Brandeburg NW, Sablatning Sf-5. Departament Spraw Morskich pochwalić się mógł także zakupem włoskich FBA S-4 i Nieuport Macchi M 9. Te ostatnie dostarczono droga morską do Gdańska na pokładzie statku Rosa Alba, latem 1921 roku.

W sierpniu przewieziono samoloty do Pucka, ale z braku personelu technicznego na złożenie i pierwsze testy musiały poczekać do czerwca 1922 roku, kiedy to przybył personel z Włoch i rozpoczęto montaż maszyn. Co ciekawe po tak długim okresie magazynowania, wszystkie FBA S-4 nie nadawały się już do użycia i zostały skasowane. Natomiast Nieuport M 9 dopuszczono warunkowo do eksploatacji, ale zabroniono na nich „gwałtownych ewolucji”. Samoloty służyły do 1926 roku.

W listopadzie 1921 Baza Lotnictwa Morskiego i Szkoła Lotników Morskich przekształcone zostały w jednostkęnoszącą nazwę Lotnictwo Morskie i podporządkowaną Dowództwu Obrony Wybrzeża z siedzibą w Pucku. 15 maja 1922 Lotnictwo Morskie podporządkowane zostało dowódcy 2 Pułku Lotniczego w krakowie Detaszowany Dywizjon Lotniczo-Wywiadowczy z bazą w Pucku. 15 sierpnia 1922 w czasie obchodów rocznicy „Cudu nad Wisłą” doszło do tragicznej katastrofy w wyniku której zginęło 8 osób, a wielu było rannych. W połowie 1923 pododdział przemianowany został na Morski Dywizjon Lotniczy, który pod względem personalnym i zaopatrzenia w sprzęt podlegał szefowi Departamentu IV Żeglugi Powietrznej - Ministerstwa Spraw Wojennych, a pod względem taktycznym i wyszkolenia dowódcy Floty. 6 października 1923 podczas lotu nad Zatoką Pucką kadłub jednego z testowanych samolotów Nieuport Macchi M 9 przełamał się na pół i spadł do morza. W wyniku tej katastrofy zginęła załoga: kpt. obs. Wiktor Karczewski i por. pil. Ludwik Patalas.

Kapitan Wiktor Karczewski

Kapitan obserwator, Wiktor Adam Karczewski urodził się w Chełmcach 17 listopada 1895 roku. Uczęszczał do szkoły rolniczej w Szamotułach. 16 czerwca 1915 roku został powołany do służby w armii niemieckiej i przydzielony do 2 Batalionu Saperów w Szczecinie. W listopadzie trafił na front zachodni, do 248 Kompanii saperów. Na przełomie 1917 i 1918 został przydzielony do lotnictwa niemieckiego, gdzie do końca działań wojennych przechodził szkolenia w Hable, Toruniu i Asch, jako obserwator lotniczy.

Do Polski powrócił w 1918 roku. 5 stycznia 1919 przyjęty został do Armii Wielkopolskiej. Po miesięcznej służbie w piechocie został przeniesiony do lotnictwa i 17 lutego przydzielony do 1 Eskadry Wielkopolskiej. W marcu wyruszył na front w okolice Przemyśla. 

27 listopada 1919 został zestrzelony i zmuszony do lądowania na terenie opanowanym przez Rosjan. Po wymontowaniu karabinu ostrzeliwując się nim dotarł do polskich pozycji. Jakby tego było mało zorganizowano patrol w celu odzyskania samolotu, niestety samolot był zniszczony. Patrol wymontował silnik i przetransportował go na stroną polską. 15 grudnia po raz drugi kaptan Karczewski zmuszony został do lądowania na terytorium wroga. Udało mu się jednak uciec i ponownie przedrzeć do polskich pozycji. Kosztowało go to odmrożenie i amputację palców u nóg. Za odwagę i nieustępliwość w walce z bolszewikami został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

1 września 1922 roku przeniesiony został z 1 do 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu z równoczesnym przydziałem do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych w Toruniu w charakterze wykładowcy. W 1923 roku pełnił służbę w Morskim Dywizjonie Lotniczym w Pucku. Zginął testując samolot Nieuport Macchi M 9, 6 października 1923 w Pucku.

Lata służby: 6 czerwca 1915-1923

Jednostki: 12 Eskadra Wywiadowcza, 1 Pułk Lotniczy, 3 Pułk Lotniczy, Morski Dywizjon Lotniczych

Walczył w I wojnie Światowej i w wojnie polsko-bolszewickiej

Odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari 

Grób kapitana Wiktora Karczewskiego znajduje się w Chełmcach

Urodzony 11.11.1895 r. w Chełmcach, syn Adama i Salomei. Ukończył gimnazjum w Inowrocławiu oraz szkołę rolniczą w Szamotułach. Dnia 16.06.1915 r. powołany został do służby w wojsku niemieckim i przydzielony do 2 Pułku Saperów w Szczecinie. W listopadzie tegoż roku, po odbytym szkoleniu, został wysłany na front zachodni, służył w 248 kompanii saperów. Na przełomie lat 1917 i 1918 ukończył szkoły obserwatorów lotniczych w Hable, Toruniu, Alt–Anz oraz Asch.

Po zakończeniu I Wojny Światowej powrócił do Polski. W dniu 5.01.1919 r. wstąpił do Wojska Polskiego. Przez pierwszy miesiąc służył w piechocie, następnie został przeniesiony do lotnictwa i 17.02.1919 r. przydzielony do 1 EWlkp. W marcu wraz z eskadrą wyruszył do walki w rejon Małopolski Wschodniej. Następnie przez kilka tygodni brał udział w walkach na terenie Wielkopolski, a od lipca 1919 r. wraz ze swoją jednostką uczestniczył w akcjach bojowych na Froncie Litewsko-Białoruskim. Za brawurowe i śmiałe loty bojowe wykonane w tym okresie otrzymał, wraz ze swym pilotem plut. Krzywikiem, pochwałę z 22.09.1919 r. (rozkaz 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich). Dnia 27.09.1919 r., podczas bombardowania mostu kolejowego na rzece Oli pod Turkowoją, wraz z plut. pil. Krzywikiem został zestrzelony i przymusowo lądował na terenie opanowanym przez przeciwnika. Po wymontowaniu karabinu obserwatora, ostrzeliwując się przed ścigającym go nieprzyjacielem, zdołał dotrzeć do polskich oddziałów. Zorganizował tam patrol, który wyruszył w celu odzyskania samolotu, niestety ten już był zniszczony. Udało się jedynie wymontować silnik oraz zbiornik i przetransportować go na stroną polską. Dnia 15.12.1919 r. został po raz drugi zestrzelony i znów zmuszony do lądowania na terenie wroga. W odległości 20 km od Żłobina. Udało mu się uniknąć niewoli i ponownie przedrzeć do polskich pozycji. W trakcie powrotu odmroził sobie palce u nóg, które musiały zostać amputowane. Obs. Karczewski wsławił się w brawurowych akcjach wymierzonych przeciwko oddziałom nieprzyjacielskim, bombardował i ostrzeliwał tabory, baterie, kolumny oraz infrastrukturę bolszewicką. Ponadto w trakcie lotów wykonywał fotografie lotnicze.

Dekretem L. 2567 z 19.01.1921 r. został zatwierdzony w stopniu porucznika (z dniem 1.04.1920 r.). Po zakończeniu wojny polsko–bolszewickiej, już w stopniu kapitana służył w 3 PL w Poznaniu. Dnia 14.06.1922 r. został wykładowcą w OSOL w Toruniu. W 1923 pełnił służbę w Morskim Dyonie Lotniczym w Pucku. Zginął śmiercią lotnika dnia 6.10.1923 r. podczas lotu nad Zatoką Pucką na samolocie służbowym Macchi M-9. W wyniku tej katastrofy śmierć poniósł również por. pil. Ludwik Patalas. Kpt. obs. Wiktor Karczewski pochowany został w rodzinnych Chełmcach.

Za odwagę i oddanie w walce z bolszewikami został odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari nr 3020, Krzyżem Walecznych oraz Polową Odznaką Obserwatora.

Pochwała w rozkazie dziennym 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich nr 171, podpisana przez gen. Filipa Stanisława Dubiskiego

Lotnicy I. lotn. esk. Wielkopolskiej ppor. Karczewski jako obserwator i plut. Krzywik jako lotnik wykonali swym aparatem w ostatnich dniach kilka bardzo śmiałych wzlotów, unosząc się zaledwie kilkaset metrów nad nieprzyj. Nie zważając na strzały nieprzyjacielskie, które kilkanaście razy aparat uszkodziły, obrzucali oni z wyraźnym skutkiem dworce, koleje i pozycje nieprzyj., ostrzeliwali trafnie baterie i kulomioty bolszewickie, robili udatne fotografie i przywozili cenne wywiady o pozycjach i ruchach nieprzyjacielskich, oddając wielkie usługi naszej piechocie, kawalerji i artylerii, a nadzwyczajna ich odwaga i męstwo dodawały ducha innym żołnierzom w walce. Za ich bohaterstwo składam obydwom lot. serdeczne podziękowanie i wyrażam im me zupełne uznanie życząc dalszej owocnej pracy ku chwale Ojczyzny.

podpisał Dubiski 
Generał porucznik i dowódca.

Opracował: Bartłomiej Grabowski, źródła: M. Romeyko, Ku Czci Poległych Lotników Księga Pamiątkowa. Warszawa 1933; J. Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989; Dziennik personalny M.S.Wojsk. Nr 28 z 19.08.1922 r. , s. 330; A. Morgała, Samoloty w polskim lotnictwie morskim, Warszawa 1985, tom 27.

Ksiądz Mieczysław Alfons Meissner (1877-1938)

Urodził się 23 października 1877 roku w Emowie, w parafii Kruszwickiej. Był najstarszym synem, jednym z czternaściorga dzieci Kazimiery z domu Hundt i Wojciecha Meissnera, właściciela folwarków Emowo iSławsk, powstańca z roku 1863. Ciekawostką jest, że również jego dziadek – Andrzej był powstańcem z 1930 roku. Z domu rodzicielskiego wyniósł więc patriotyzm, który cechował całe jego życie. Sam brał udział w powstaniu wielkopolskim.

Do gimnazjum uczęszczał w Gnieźnie i w Poznaniu (św. Marii Magdaleny), które ukończył zdając egzamin dojrzałości 9 marca 1900 r. Studia teologiczne odbywał w Poznaniu i w Gnieźnie, gdzie dnia 13 grudnia 1903 roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Andrzejewicza. Po wyświęceniu z dniem 1 stycznia 1904 posłała go Władza Duchowna na wikariusza do Babimostu. Przez trzy prawie lata był prawą ręką złożonego niemocą proboszcza swego, ks. dziekana i radcy Schwaba, spełniając wszelkie czynności duszpasterskie a także walnie pomagając w administracji parafialnej. Z dniem 1 października 1906 r. powołany został na wikariusza przy kościele metropolitalnym w Poznaniu, a 1 lipca 1907 na penitencjarza i kaznodzieję przy tymże kościele. W tym to czasie rozpoczyna się jego praca społeczna i charytatywna, mianowicie w instytucji tzw. „Caritas" w Poznaniu.

Poznań Archikatedra (01.07.1907 - 18.12.1911) - penitencjarz i kaznodzieja, po czym przeniesiony do poznańskiej Kolegiaty pw. św. Marii Magdaleny (1911 - ) - kanonik gremialny.

Dnia 15 lutego 1911 mianowanym zostaje gremialnym kanonikiem Kolegiaty ad Sanctam Mariam Magdalenam w Poznaniu, skąd przy końcu roku 1911 otrzymawszy prezentę, udaje się na probostwo w Środzie. Tutaj znajduje ks. Meissner obfite pole, by wykazać duszpasterskie i społeczne uzdolnienie swoje, szczególnie jako mówca kościelny. Opiekuje się szczerze ubogimi i sferą robotniczą. Gdy nadeszła chwila narodowego wyzwolenia, wybrano ks. Meissnera prezesem Rady Ludowej w Środzie. Z jego inicjatywy wyruszyły kompania średzka i kórnicka na pomoc przy oswobadzaniu Poznania z rąk niemieckich. W czasie plebiscytu śląskiego udał się na Śląsk i ochotnie współpracował nad przyłączeniem tej prastarej dzielnicy polskiej do Rzeczypospolitej. Był również współtwórcą kolonii robotniczej w parafii średzkiej.

Za swój najwznioślejszy obowiązek uważał ks. Mieczysław Meissner odnowienie i przyozdobienie starożytnej kolegiaty w Środzie biorącej swój początek już w XI wieku. Dzieło to udało mu się przeprowadzić pomyślnie do końca, tak  iż kościół Średzki można dzisiaj zaliczyć do rzędu najpiękniejszych kościołów Archidiecezji Poznańskiej. W dniu 1 kwietnia 1936 r. opuszcza po ćwierćwiekowym pobycie Środę i obejmuje parafię w Grabowie nad Prosną. I tutaj ks. Meissner pracuje wydatnie odnawiając w krótkim czasie kościół poklasztorny i zakładając ochronkę parafialną dla najuboższych dzieci. Jako organizator powstania w powiecie Średzkim spoczął w Środzie, na cmentarzu pod pomnikiem powstańców. W pogrzebie jego, tak w Grabowie jak i w Środzie, brały udział wielkie tłumy wiernych.

Należy również wspomnieć, że ksiądz Mieczysław był delegatem na Polski Sejm w Poznaniu w 1918 r., był również kapelanem hufca ZHP w Środzie Wielkopolskiej, a także duszpasterzem wychodźstwa polskiego w Niemczech, brał udział w wielu dziedzinach społecznych. Pochowany zgodnie z jego wolą, w grobach powstańców wielkopolskich w Środzie Wielkopolskiej.

Źródła:

• http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=2845
• Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 110.
• Jerzy Pietrzak: Meissner Mieczysław Alfons (1877–1938). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XX: Maria Józefa – Mieroszewski Krzysztof. Zakład Polskiego Słownika Biograficznego Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, 1975, s. 394–395.
• Bożenna Urbańska „Kolegiata w Środzie Wielkopolskiej”, Średzkie Towarzystwo Kulturalne, Środa Wielkopolska 2008.

Przewodnik po obiektach zabytkowych gminy Kruszwica

Praca niniejsza przedstawia historię wybranych obiektów zabytkowych w gminie Kruszwica, powiecie inowrocławskim. Miasto położone jest w zachodniej części Kujaw. Wskazany w tytule pracy obszar należy do stosunkowo słabo zbadanych pod względem budowli zabytkowych, szczególnie dotyczy to wsi, gdzie z czasem ślad po dawnych młynach parowych, cegielniach, dworach i itp., pozostał jedynie na mapach i w świadomości starszych mieszkańców gminy.

Niewiele zachowało się obiektów do dziś, zwłaszcza drewnianych pochodzących z XIX w. Kruche konstrukcje łatwo ulegały pożarowi i niszczyły się tak jak wiatrak w Chrośnie, młyn we wsi który stanowić może kolejny punkt do zwiedzania w naszej okolicy, jednak budowla wymaga renowacji.

Cała okolica zdobiona jest kapliczkami i krzyżami przydrożnymi, są ich dziesiątki. Spacerując po naszej gminie nie sposób przejść i nie zwrócić na nie uwagi. Niektóre są bardzo stare tj. kapliczka św. Jana w Piaskach (XIX w.).

Podróżując z Kruszwicy zachodnim brzegiem Gopła w kierunku południowym mijamy Łagiewniki, wieś założoną we wczesnym średniowieczu. W Polanowicach znajduje się masa zabytków, do najciekawszych należą kościół św. Klemensa i Marka i cmentarz z klasycystycznymi nagrobkami z początków XX w., a także dwór rodziny von Gierke. W Rechcie znajduje się piękny drewniany kościółek z 1753 r. Warto odwiedzić również Lachmirowice miejsce szczególnie bogate w zabytki archeologiczne z czasów rzymskich. W Mirosławicach znajduje się park z połowy XVIII w., a w Kościeszkach kościół św. Anny z 1766 r. W zasadzie każda wieś w okolicy Kruszwicy posiada długą historyczną metrykę, którą postarałem się w kilku słowach przedstawić czytelnikom. Publikacja zdobiona jest czarno-białymi fotografiami, zapraszam do lektury.

Józef Ziółkowski (1865-1937)

Józef Ziółkowski był społecznikiem, który na stałe zapisał się na kartach kruszwickiej historii. Urodził się 15 marca 1865 roku w Ostrowie nad Gopłem, był synem Macieja i Antoniny z domu Olszewskiej.

Zawodu uczył się w Inowrocławiu w latach 1881-1884. Pracował w Kruszwicy jako pomocnik kupiecki, a potem nabierał doświadczenia zawodowego we Lwowie i Berlinie. W 1887 roku założył własny sklep towarów kolonialnych, żelaznych i far w Kruszwicy. Dużo czasu poświęcał pracy społecznej w polskich organizacjach i stowarzyszeniach. Był współzałożycielem Towarzystwa Kupców i jego prezesem, sekretarzem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół Nadgoplański”, założycielem i prezesem Klubu Kołowników, członkiem honorowym Towarzystwa Robotników Katolickich, członkiem Rady Nadzorczej Banku Ludowego i prezesem Rady Nadzorczej Kujawskiego Banku Parcelacyjnego w Kruszwicy.

W latach 1918/1919 był członkiem Rady Ludowej. Po I wojnie światowej członek zarządu Związku Ludowo-Narodowego, prezes i członek honorowy Towarzystwa Kupców i wiceprezes Towarzystwa Upiększania Miasta. W drugiej kadencji Rady Miejskiej wybrany został jej przewodniczącym. Członek wielu komisji miejskiej i radca sierot.

W 1937 roku za wybitną działalność dla Kółka Rolniczego w Kruszwicy otrzymał dyplom uznania. Zmarł 4 października 1937 roku w Kruszwicy. Za działalność społeczną odznaczony został pośmiertnie Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• Akta Starostwa Strzelińskiego sygn. 77 k. 9-16 Spis Związków i Towarzystw na terenie miasta Kruszwicy z 28.II.1924 r.
• Akta Miasta Kruszwicy sygn. 33 Odpis protokołu posiedzenia Rady Miejskiej z 23.I.1923 r.
• Pokłosie pamiątkowe ku uczczeniu 25 rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Inowrocławiu. Inowrocław 1909 r., s. 166.
• Osobiste. W: Dziennik Kujawski nr 103 z 8.V.1909 r.
• Śp. Józef Ziółkowski. W: Dziennik Kujawski nr 233 z 9.X.1937 r.
• H. Łada, Wybitniejsi działacze organizacji rolniczych na Kujawach 1864-1939, Inowrocław 1984.

Witold Hensel (1917-2008)

Prof. dr hab. Witold Hensel, urodzony w Gnieźnie w 29.III 1917 r. — wybitny badacz, organizator nauki, wychowawca wielu pokoleń młodzieży, postać pomnikowa w dziejach archeologii polskiej, mający duże zasługi także dla rozwoju archeologii słowiańskiej i szerzej — europejskiej.

Był autorem ponad 960 prac drukowanych, z których wiele wytyczało nowe kierunki badań, inicjatorem lub współinicjatorem wielkich przedsięwzięć badawczych i organizacyjnych. Między innymi, z Jego inspiracji powstał w końcu lat czterdziestych ubiegłego wieku wielki program badań nad początkami Państwa Polskiego, a na początku lat sześćdziesiątych XX w. ramy organizacyjne dla studiów nad kulturą materialną dawnych Słowian — Pan Profesor był inicjatorem i przewodniczącym I Międzynarodowego Kongresu Archeologii Słowiańskiej w 1965 r., a następnie przewodniczącym Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej. Zainicjował też i prowadził badania nad początkami miast polskich, potem słowiańskich i, ogólnie, europejskich.

Przez pierwsze lata po II wojnie światowej Pan Profesor był związany ze swoją macierzystą uczelnią, Uniwersytetem Poznańskim (od 1955 r. Uniwersytet im. A. Mickiewicza). Tu wykształcił swoich pierwszych uczniów i zainicjował liczne projekty badawcze.

W latach 1951-1956 profesor na Uniwersytecie Poznańskim, od 1954 na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1954 dyrektor Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie (obecnie Instytut Archeologii i Etnografii PAN). Współpracownik poznańskiej szkoły archeologicznej kierowanej przez profesora Józefa Kostrzewskiego.

Współorganizator i pierwszy Prezes Unii Archeologii Słowiańskiej w latach 1965-1967. Od roku 1965 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Na Uniwersytecie Poznańskim współdziałał m.in. z profesorami Kazimierzem Tymienieckim, Gerardem Labudą, Henrykiem Łowmiańskim oraz Janem Czekanowskim.

Kierownik badań archeologicznych w Polsce (Poznań od 1954 do 1989, Kruszwica), Bułgarii, Francji oraz Algierii.

Był posłem IX kadencji na Sejm PRL od 13 października 1985 do 3 czerwca 1989 z ramienia Stronnictwa Demokratycznego.

Poza wspomnianymi wyżej organizacjami, był twórcą lub współtwórcą: Międzynarodowego Komitetu Badań Początków Miast, Międzynarodowej Komisji Badania Kultur Słowiańskich Wczesnego Średniowiecza (istniejącej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów) oraz przewodniczącym lub członkiem krajowych i zagranicznych komitetów naukowych, między innymi Międzynarodowej Unii Nauk Pra i Protohistorycznych, Międzynarodowej Unii Nauk Antropologicznych i Etnologicznych, członkiem wielu towarzystw naukowych oraz europejskich Akademii Nauk, doktorem honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Był członkiem Prezydium i Sekretarzem Wydziału I Polskiej Akademii Nauk. 

Był także redaktorem naczelnym periodyku PAN pt. Archaeologia Polona.

Doktor honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (17 listopada 1986). Był mężem dr Marii Hensel, a ich dziećmi są: były Szef Kancelarii PAN i specjalista od archeometalurgii oraz były podsekretarz stanu w MENiS dr inż. Zdzisław Hensel, dr Leszek Hensel - były ambasador w Bośni i Hercegowinie, a obecnie w MSZ, starszy kustosz Muzeum Historycznego m.st. Warszawy dr Barbara Hensel-Moszczyńska oraz dr Wojciech Hensel (zm. 1997) - znany tłumacz i turkolog, ambasador RP w Ankarze.

Profesor W. Hensel był laureatem wielu nagród: między innymi został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, medalami: Komisji Edukacji Narodowej, Rodła, był Komandorem Orderu al Merito della Repubblica Italiana, został odznaczony orderem Cyryla i Metodego, złotym medalem Czechosłowackiej Akademii Nauk, dwukrotnie nagrodą państwową II stopnia za całokształt działalności, kilkakrotnie — nagrodami Ministra Edukacji Narodowej oraz Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk, a w 2007 r. w uznaniu osiągnięć na polu mediewistyki otrzymał medal „LUX ET LAUS” ufundowany przez stały Komitet Mediewistów Polskich.

Pochowany 27 listopada 2008 r., na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie obok Swojej żony.

Wybrane publikacje:

Czy mieszkańcy Biskupina trudnili się rybołówstwem t.11, s. 148–153, 1936

Przedmioty drewniane z grodu kultury łużyckiej w pow. żnińskim, [w:] J. Kostrzewski (red.), s. 54–61, 1938

35 lat działalności naukowej Józefa Kostrzewskiego, Slavia Antiqua, t.1, s. 3–37, 1948

Potrzeba przygotowania wielkiej rocznicy, 1946

Kłamstwa nauki niemieckiej o Słowianach, Warszawa 1947

Studia nad osadnictwem Wielkopolski wczesnohistorycznej (t.1–7), 1948–1987

Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Zarys kultury materialnej, Warszawa 1952

Sztuka społeczeństw paleolitycznych, 1957

Poznań w zaraniu dziejów. Od paleolitu do połowy XIII w., Wrocław 1958

Poznań we wczesnym średniowieczu (red.), 1959

Najdawniejsze stolice Polski, 1960

Polska przed tysiącem lat, Ossolineum, Wrocław 1960 (3 wydania)

Starodawna Kruszwica, 1961

Archeologia o początkach miast słowiańskich, Wrocław 1963

Die Slaven in frühen Mittelalter, 1965

La Naissance de la Pologne, 1966

Anfänge der Städte bei den Ost- un Westslaven, 1967

Ziemie polskie w pradziejach, Warszawa 1969

Archeologia i prahistoria, 1971

Początki państwa polskiego i jego kultury, Warszawa 1971

Polska starożytna 1973 (3 wydania)

Archeologia żywa 1973 (2 wydania)

Ur- und Frühgeschichte Polens, 1974

U źródeł Polski średniowiecznej, Ossolineum Wrocław 1974

Skąd przyszli Słowianie, 1984

Źródła:

1. Kto jest kim w Polsce 1984, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, s. 294
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Hensel
3. http://www.archeologia.com.pl/
4. http://rcin.org.pl/Content/49849/WA308_65414_P321_Prof-dr-hab-Witold_I.pdf
5. D. C y n g o t, Bibliografia prac prof. dr. hab. Witolda Hensla za lata 1988–2002 z uzupełnieniami za lata wcześniejsze, „Archeologia Polski”, t. 47: 2002, z. 1–2, s. 10–16; J. K o ś n i k, Bibliografia prac prof. dr. hab. Witolda Hensla za lata 2002–2006, „Archeologia Polski”, t. 52: 2007, z. 1–2, s. 13–14.

Aureli (Aureliusz) Kompf (1838-1895)

Ksiądz Aureli urodził się w 1838 r. (13 sierpnia?) w Kamionku koło Gniewkowa, jako syn Jana i Anny z Młodzianowskich. Gimnazjum ukończył w Trzemesznie. Studiował w Poznaniu i Gnieźnie. Po ukończeniu studiów teologicznych, otrzymał święcenia kapłańskie w 1861 r.

Był wikariuszem w Polanowicach, Stodołach i Strzelnie (parafie w dekanacie kruszwickim).

W 1861 roku był proboszczem w Gorze k. Inowrocławia, administrator w Pieranie od 1886 r., od 1892 r. ponownie proboszcz w Górze. Proboszcz Fary od 1892 r. W kościele św. Mikołaja w Inowrocławiu pozostał aż do śmierci w 1895 r.

Ksiądz Aureli był niezwykłym człowiekiem, oprócz pracy parafialnej zajmował się również pracą społeczną. Inowrocławskiemu proboszczowi przypisuje się założenie Towarzystwa Robotników Polsko-Katolickich, założył także Towarzystwo organistów. Był zwolennikiem pracy organicznej. Członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego, członek honorowy Czeladzi Katolickiej w Inowrocławiu. Zmarł 25 kwietnia 1895 r.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• http://www.inofara.pl/
• Dziennik Kujawski, 27.IV.1895 R.3 nr 95, O pogrzebie księdza proboszcza Aureliusza Kompfa (1838-1895).
• http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=2015
• Dziennik Poznański nr 97/1895

Franciszkanie w mieście Inowrocław XIII-XIX w.

Do dziś przetrwały tylko nieliczne ślady po Braciach Mniejszych. Pozostałości klasztoru i kościoła św. Franciszka znajdują się pod powierzchnią placu Klasztornego i przylegających do niego obiektów.

Niegdyś w Inowrocławiu został założony jeden z pierwszych wczesnogotyckich ceglanych zespołów klasztornych w Polsce. Wielokrotnie przebudowywany dotrwał do XIX w. Po kasacie zakonu i zamknięciu przyklasztornej świątyni, proboszcz Maciej Schultz przeniósł niektóre elementy jej wyposażenia do fary, gdzie do dziś podziwiać możemy piękne rokokowe epitafium rodziny Radojewskich, obraz św. Józefa z Kupertynu czy odrestaurowywane barokowe ołtarze: z św. Antonim na czele, Matki Bożej Różańcowej oraz Zwiastowania NMP. Zachował się też dzwon z 1607 r., odlany na zamówienie gwardiana Mateusza Studzińskiego.

Początek historii Franciszkanów w mieście zbiega się z nadaniem prawa magdeburskiego przez Księcia Konradowica (lata 1237-1238). Pierwsi zakonnicy przybyli do Inowrocławia ze Śląska, w listopadzie 1238 r.

Konwent inowrocławski należał do prowincji czesko-polskiej, będąc przez kilkadziesiąt lat siedzibą kustodii (zwanej czasem kujawską), która jeszcze z XIII w. przeniesiona została do Gniezna. Pierwszym gwardionem i zarazem kustoszem był ojciec Mikołaj, który wspólnie z braćmi Gofredem i Wincentym pośredniczył w zażegnaniu sporu biskupa włocławskiego Michała z księciem pomorskim Świętopełkiem. Minoryci ściśle współpracowali z miejscowym dworem książęcym, a w ich klasztorze dochodziło do ważnych wydarzeń politycznych. Układ Eufrozyny i jej syna Władysława łokietka z Krzyżakami podpisany został w 1273 r. już w nowo wzniesionym kościele, którego wspaniała posadzka ma analogie na Wawelu. Franciszkanie odegrali ważną rolę podczas odbywającego się w Inowrocławiu procesu polsko-krzyżackiego (1320-1321), w którey czynnie zaangażowani byli lektorzy – Świętosław i Strogomir. W klasztorze gościł wyznaczeni przez papieża sędziowie z arcybiskupem Janisławem na czele. W grudniu 1338 r. w kościele św. Franciszka ogłoszony został pozew przeciw Krzyżakom na proces warszawski, na który przybyli członkowie konwentu.

W XV w. organizowane były odpusty 4 października w dzień św. Franciszka, który łączono z wielkimi jarmarkami na Rynku.

W XVII w. klasztor otrzymał od mieszczan dobra tj.: w Więcłowawicach, Rucewie, Trzaskach i Jacewie. Maciej Włodek ufundował renesansową kaplicę Wolskich dobudowana do południowej nawy kościoła. W 1654 r. odbywały się w klasztorze inowrocławskim obrady na życiem zakonnym.

Klasztor został zniszczony w czasie wojny ze Szwedami, a prawie wszyscy zakonnicy zabici w czasie walk. Po „potopie” zakonnicy powrócili aby wznowić nauki w Inowrocławiu. Próby odbudowania klasztoru nie udały się, a w mieście przebywało zaledwie 4-8 ojców i kilku braci. Ostatnim gwardianem był Kajetan Kisielewski, który zarządzał klasztorem przez 8 lat, aż do kasacji dokonanej dekretem króla Fryderyka Wilhelma III z 20 maja 1819 r. Zabudowania i grunty przeszły w ręce miasta, Na tych gruntach wzniesiona została szkoła realna w 1838 r. (obecnie Gimnazjum i Liceum im. Jana Kasprowicza).

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródło: E. Mikołajczak, Folder finansowany przez Inowrocław, Franciszkanie w Inowrocławiu.